Od pomysłu do realizacji – tak powstawał pomnik Witosa w Kielcach
Idea wybudowania pomnika Wincentego Witosa w Kielcach powstała podczas Powiatowego Zjazdu Delegatów PSL Powiatu Kieleckiego 19 czerwca 2016 r., którzy uznali za potrzebne podjęcie starań o upamiętnienie w Kielcach osoby Wincentego Witosa, jednego z ojców polskiej niepodległości, w związku ze zbliżającą się 100. rocznicą odzyskania suwerenności państwowej, która przypada w 2018 r. Wskazywano przy tym, że Wincenty Witos oprócz tego, że był politykiem rangi ogólnokrajowej, gorącym patriotą, wybitnym parlamentarzystą był także działaczem samorządowym. Pełnił funkcję radnego Rady Powiatu w Tarnowie, a przez 23 lata był wójtem gminy Wierzchosławice i działaczem wielu instytucji samorządowych w swojej miejscowości.
Prace nad zmaterializowaniem zamiaru rozpoczęto od powołania Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Wincentego Witosa w Kielcach. Po rozważeniu różnych wariantów zdecydowano w porozumieniu z zarządem stowarzyszenia „Tradycja i Nowoczesność”, że Komitet będzie funkcjonował w strukturze tego stowarzyszenia. Władze Komitetu zostały wybrane na spotkaniu osób, które zdecydowały się wejść w jego skład w dniu 15 września 2016 r. W tym też dniu wybrano prezydium Komitetu, którego przewodniczącym został Adam Jarubas, marszałek województwa świętokrzyskiego. Jego zastępcami wybrani zostali : Piotr Żołądek, prezes ZP PSL Powiatu Kieleckiego i Michał Godowski – starosta kielecki. Funkcję skarbnika powierzono Pawłowi Gratce – wiceprezesowi stowarzyszenia „Tradycja i Nowoczesność”, a sekretarza Józefowi Szczepańczykowi, członkowi zarządu powiatu kieleckiego. W skład prezydium weszła także Monika Pawlik, sołtys, prezes zarządu gminnego PSL w Pierzchnicy.
Komitet zdecydował o gromadzeniu pieniędzy na pomnik w drodze zbiórki publicznej. Sprzedaż cegiełek rozpoczęto symbolicznie w czasie Zaduszek Witosowych w Wierzchosławicach w 2016 r. roku. Cegiełki rozprowadzano w trakcie większych zebrań i zgromadzeń działaczy i sympatyków ruchu ludowego. Na rachunek Komitetu wpływały także wpłaty od osób fizycznych i instytucji.
Przedstawiciele Komitetu wkrótce po jego ukonstytuowaniu się udali się do prezydenta Kielc Wojciecha Lubawskiego z informacją o utworzeniu Komitetu i prośbą o włączenie się władz miasta w działania zmierzające do budowy pomnika. Osobą wskazaną przez prezydenta miasta do bezpośrednich kontaktów z Komitetem został dyrektor Wydziału Rozwoju i Rewitalizacji Miasta Artur Hajdorowicz. Spośród 12 wstępnie wybranych lokalizacji Komitet jako najodpowiedniejsze miejsce, godne Wincentego Witosa, wybrał skwer przy skrzyżowaniu ul. Bodzentyńskiej z Al. IX Wieków Kielc. Rada Miasta Kielce zaakceptowała powyższe wskazanie i uchwałą z dnia 27 kwietnia 2017 r. XLI/853/2017 wyraziła zgodę na lokalizację pomnika w tym miejscu.
W dniu 23 maja 2017 r. Komitet ogłosił konkurs na projekt pomnika, do którego zaprosił 5 znanych w skali kraju artystów rzeźbiarzy. Ustalono, że pomnik ma przedstawiać postać Witosa w postawie stojącej na cokole z granitu. W konkursie wzięło udział 3 spośród zaproszonych artystów. Zgłoszone prace oceniał Sąd Konkursowy, któremu przewodniczył prof. dr hab. Stefan Józef Pastuszka, historyk ruchu ludowego. W skład Sądu weszli także : przedstawiciel rodziny Wincentego Witosa, reprezentanci Komitetu, urbanista, architekt i rzeźbiarz. Po przeprowadzeniu procedury konkursowej 16 października 2017 r. Komitet wybrał do realizacji propozycję Michała Pronobisa, artysty rzeźbiarza, autora wielu prac eksponowanych w różnych miejscach w kraju. Uznano, że ten projekt najwierniej oddaje postać wójta z Wierzchosławic. Postać jest dynamiczna, pełna dostojności a jednocześnie odzwierciedla tak charakterystyczne dla Witosa elementy ubioru : buty z cholewami, kapelusz i koszulę bez krawata.
Ponieważ Wincenty Witos był nie tylko działaczem politycznym, lecz również samorządowym, Komitet zaproponował włączenie się w budowę pomnika gminom i powiatom oraz sejmikowi województwa świętokrzyskiego. Roli koordynatora działań samorządów, w tym gromadzenia środków z budżetów jednostek samorządowych, podjęła się gmina Raków. Gmina ta zawarła z miastem Kielce porozumienie w sprawie wzniesienia na terenie miasta planowanego monumentu.
