Obchodzimy dzisiaj Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Mówi się, że byli oni zabijani dwa razy – najpierw w czasie bitwy, a następnie zabijano pamięć o nich.
Przez wiele lat o nich się nie mówiło. Byli wyklęci. Dziś mówimy o ich ofiarnej walce w obronie Niepodległość Ojczyzny. Wracamy pamięcią do czasów kiedy byli zastraszani, zamęczani w więzieniach ciągłymi przesłuchaniami i torturami, a po okrutnych śledztwach – zabijani.
67 lat temu, 1 marca został wykonany wyrok śmierci na kierownictwie IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Dlatego ten dzień jest dniem szczególnie symbolicznym dla żołnierzy antykomunistycznego podziemia.
Mianem Żołnierzy Wyklętych określa się żołnierzy antykomunistycznego podziemia, którzy w latach 1944 -1963 walczyli przeciw sowietyzacji Polski.
Pamięć żołnierzy wyklętych będzie można uczcić podczas uroczystości, które organizowane są w stolicy województwa i w gminach na terenie powiatu kieleckiego.
Kielce
O godz.16.00 w Bazylice Katedralnej w Kielcach odprawiona zostanie msza święta w intencji Żołnierzy Wyklętych. Po nabożeństwie zostaną złożone kwiaty przed ścianą straceń w dawnym więzieniu kieleckim przy ulicy Zamkowej, a o 17.30 rozpoczną się uroczystości przed pomnikiem Armii Krajowej na Skwerze Stefana Żeromskiego. Na maszt zostanie wciągnięta flaga narodowa i odegrany zostanie Hymn Państwowy. Będą także wystąpienia okolicznościowe, modlitwa za Żołnierzy Wyklętych, Apel Pamięci, salwa honorowa oraz złożenie wieńców.
Bieliny
O godz. 14.30 na boisku „Orlik” zostanie rozegrany V Turniej w Piłce Nożnej o Puchar upamiętniający „Żołnierzy Wyklętych” dla uczniów oddziałów gimnazjalnych. Następnie o godz. 17.00 w kościele p.w. św. Józefa Oblubieńca N.M.P. w Bielinach zostanie odprawiona msza w intencji wszystkich, którzy oddali życie w obronie ojczyzny, szczególnie za żołnierzy drugiej konspiracji niepodległościowej. O godz. 18.00 w Centrum Tradycji, Turystyki i Kultury Gór Świętokrzyskich zaplanowano wykład „Żołnierze Niezłomni w walce o Wolną i Niepodległą” dr Ryszarda Śmietanki – Kruszelnickiego, specjalisty w Biurze Badań Historycznych, Delegatura IPN w Kielcach.
Bodzentyn
3 marca na terenie gminy odbędą się obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Początek uroczystości o godz. 15.00 w Szkole Podstawowej w Leśnej. W programie m.in.: wykład Ryszarda Śmietanki- Kruszelnickiego z Instytutu Pamięci Narodowej „Rotmistrz Witold Pilecki Żołnierz Niezłomny”, występy uczniów, wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych z Zespołem Pieśni i Tańca „Leśnianie”.
Chęciny
Główne uroczystości poświęcone żołnierzom wyklętym odbędą się w poniedziałek, 5 marca. O godz. 11.00 w kościele parafialnym p.w. Św. Bartłomieja odbędzie się nabożeństwo w intencji ojczyzny. Przedstawiony zostanie także program słowno-muzyczny przygotowany przez młodzież ze Szkoły Podstawowej w Chęcinach. O godz. 12.30 nastąpi złożenie kwiatów
i zapalenie zniczy pod tablicą pamiątkową na rynku oraz pomnikiem przy ulicy Małogoskiej. O godz. 18.00 w kamienicy „Niemczówka” w Chęcinach zostanie wyświetlony film „Wilk” oraz odbędzie się spotkanie z Dionizym Krawczyńskim reżyserem obrazu o oddziale partyzanckim Zbigniewa Kruszelnickiego.
Chmielnik
O godz. 17.00 odbędzie się uroczysta msza św. w intencji Żołnierzy Niezłomnych w kościele parafialnym, a następnie złożenie wiązanek kwiatów i zapalenie zniczy przed Murem Polskich Patriotów.
Miedziana Góra
Obchody odbędą się w Zespole Szkół w Kostomłotach II. W programie uroczysta akademia przygotowana przez uczniów poświęcona żołnierzom wyklętym. W piątek, 2 marca o godz. 18 w tamtejszym zespole szkół zaplanowano spotkanie z reżyserem Konradem Łęckim oraz projekcję filmu „Wyklęty”. Dodatkowo od 27 lutego w szkole oglądać można wystawę poświęconą żołnierzom podziemia antykomunistycznego.
Trochę historii… Podziemie na kielecczyźnie
Z nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku oddziały Armii Krajowej pod dowództwem kapitana Antoniego Hedy „Szarego”, jednego z najsłynniejszych dowódców polskiego podziemia na kielecczyźnie, przeprowadzona została akcja rozbicia więzienia w Kielcach. Aby dostać się do środka budynku, wysadzono bramę, a potem drzwi w celach. Uwolnionych zostało kilkuset więźniów, którym groziło wywiezienie w głąb Związku Radzieckiego. Wśród nich był płk Antoni Żółkiewski „Lin”, dowódca 2 Dywizji Piechoty AK. Była to jedna z najbardziej okazałych akcji „żołnierzy wyklętych” w latach 1944-1956.
Na Kielecczyźnie podziemie zbrojne nasiliło swoje działania dopiero wiosną i latem 1946 roku. Wczesną wiosną na skutek rozwiązania AK większość siatki organizacyjnej uległa likwidacji. Część członków AK kontynuujących podziemną działalność, weszła do organizacji „NIE”, a następnie do siatki DSZ. W skład Okręgu Kielce DSZ wchodziły dwa inspektoraty: Kielecko-Starachowicki (placówki w Chęcinach, Morawicy, Niewachlowie, Bodzentynie, Samsonowie i Wąchocku) i Radomiu. W 1945 roku było około 2 tyś. ludzi rozrzuconych w terenie. Pojawienie się porucznika Jerzego Franciszka Jaskulskiego, nauczyciela z wielkopolski miało duży wpływ na działalność podziemia. „Zagończyk” aktywnie działał na terenie kielecczyzny, przeprowadził wiele akcji m.in. 10 kwietnia 1946 roku na kilka godzin opanował z oddziałem Pionki, 16 maja wjechał do Zwolenia. Niestety walka „Zagona” został przerwana za sprawą zdrady jednego z członków oddziału – „Kruka”. 26 lipca 1946 r. Jaskulski został aresztowany. Nie powiodła się próba ucieczki i odbicia „Zagona”, który ostatecznie przeszedł okrutne śledztwo, a 17 stycznia 1947 r. został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach na karę śmierci. W protokole zapisano „…Biorąc to wszystko pod rozwagę sąd uznał za stosowne i celowe zastosować względem oskarżonego najwyższy wymiar kary.” Został stracony 22 lutego 1947 roku na trzy dni przed zaplanowaną „daleko idącą na korzyść band reakcyjnych” amnestią, która zamieniłaby wyrok śmierci na 15 lat więzienia. Tak też zakończyła się działalność podziemia na największą skalę w naszym w regionie.
Szacuje się, że w latach 1944-1956 w szeregach tzw. drugiej konspiracji walczyło od 120 do 180 tyś. osób. Ostatnim poległym w boju partyzantem podziemia poakowskiego na terenie Polski był Józef Franczak ps. Lalek, który zginął w walce w 1963 roku.
Źródło: „Atlas Polskiego Podziemia Niepodległościowego 1944-1956”, IPN, 2007.
