Od 7 do 12 lipca w Daleszycach i Świętej Katarzynie odbywała się kolejna – XII już – edycja ogólnopolskiego projektu gwaroznawczego „Dialog Pokoleń”. Przez sześć dni uczniowie, studenci, nauczyciele i naukowcy z całej Polski spotykali się, by wspólnie odkrywać bogactwo polszczyzny – zwłaszcza jej odmian terytorialnych. Projekt ma na celu nie tylko dokumentowanie i popularyzowanie ginących odmian polszczyzny, lecz także aktywne włączanie lokalnych szkół w badania gwaroznawcze – tak, by młode pokolenie mogło odkrywać i współtworzyć językowe dziedzictwo swojego regionu.
Tegoroczna edycja została zorganizowana przez Towarzystwo Kultury Języka, Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego, Fundację Języka Polskiego oraz Burmistrza Miasta i Gminy Daleszyce, Dariusza Meresińskiego. Wydarzenie po raz pierwszy zawitało do woj. świętokrzyskiego (do tej pory odbywało się na Podlasiu i Mazowszu).
Jednym z najważniejszych punktów programu była dwudniowa konferencja naukowa pt. „Różnorodność językowych obrazów świata w mowie współczesnych Polaków”, podczas której swoje referaty wygłosiło ponad 40 językoznawców z kilkunastu ośrodków akademickich z całej Polski (m.in. z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego czy Polskiej Akademii Nauk). Uczestnicy mieli także okazję wysłuchać wykładu prof. S. Cygana o gwarach kielecko-miechowskich, prelekcji dr A. Trukszyn o języku wierzeń czy prelekcji M. Świetlińskiego o regionalizmach z obszaru Kielecczyzny, a także wziąć udział w VI Dyktandzie „Dialogu Pokoleń”, które wyłoniło „Daleszyckich Mistrzów Ortografii” w 3 kategoriach: młodzież (klasy IV–VI), młodzież (klasy VII–VII) oraz dorośli.
Szczególne miejsce w programie zajęły prezentacje uczniowskich badań terenowych – młodzież z Daleszyc, Słopca, Sierakowa i Marzysza zaprezentowała zebrane przez siebie słownictwo gwarowe i opowieści najstarszych mieszkańców o dawnym życiu na wsi.
Nie zabrakło również elementów lokalnej kultury. Po intensywnym dniu obrad wtorkowe popołudnie uprzyjemnił wszystkim program artystyczny – występ zespołu folklorystycznego Sukowianki znad Lubrzanki oraz pokaz obrzędu kiszenia kapusty (podczas którego można było posłuchać gwary świętokrzyskiej). W czwartek uczestnicy wzięli natomiast udział w warsztatach z ceramiki i bibułkarstwa w Widełkach.
Uczestnicy „Dialogu Pokoleń” mieli także okazję zwiedzić część regionu. Czekały na nich m.in. wieczorne wejście na spowitą mgłą Łysicę, spacer po korytarzach monumentalnego zamku Krzyżtopór w Ujeździe, zdobycie Łysej Góry oraz chwila zadumy w klasztorze na Świętym Krzyżu. Zwiedzanie klasztornych krypt, cisza kaplicy i zapach starych murów pozwalały poczuć mistyczny charakter tego miejsca i poznać jego trudną historię. Nie zabrakło też zachwytów nad przyrodą – z tarasu widokowego nad gołoborzem oraz z wieży klasztornej uczestnicy podziwiali zapierającą dech w piersiach panoramę Gór Świętokrzyskich. Zwiedzanie zostało zwieńczone zejściem malowniczym szlakiem do Nowej Słupi i zasłużonym odpoczynkiem przy lodach w rodzinnej lodziarni – prawdziwej perełce tego miasteczka.
Wspólna praca młodszych i starszych pokoleń wokół języka i tradycji potwierdziła sens misji „Dialogu Pokoleń”: tworzenia mostów między pokoleniami przez słowo, pamięć i wspólne doświadczenie. XII edycja „Dialogu Pokoleń” okazała się bardzo ważnym wydarzeniem naukowym i kulturalnym oraz doskonałą okazją do wymiany poglądów i doświadczeń. Świadczy o tym liczba uczestników konferencji, różnorodność podejmowanej w referatach tematyki, ożywione dyskusje po panelach i w kuluarach. W czasach, gdy gwarowe słowa i dawne zwyczaje coraz częściej odchodzą w zapomnienie, takie spotkania mają wyjątkową wartość – nie tylko naukową, lecz także symboliczną.
Warsztaty po raz kolejny uświadomiły, że badania gwaroznawcze są wciąż niezwykle ważne i potrzebne – także (a może: zwłaszcza) dla najmłodszego pokolenia, które szczególnie silnie odczuwa zbliżający się koniec pewnej epoki i jest świadkiem stopniowego odchodzenia gwar – wraz z najstarszymi mieszkańcami wsi – w przeszłość…
