Senator Krzysztof Słoń: Vivat Senat RP
Kilka dni temu, 28 listopada, przypadała dokładnie 100. rocznica pierwszego posiedzenia Senatu II RP.
Początki Senatu w Polsce sięgają połowy XIV w., kiedy został on utworzony z Rady Królewskiej. Od 1493 roku był – oprócz Izby Poselskiej i Króla –jednym z trzech stanów sejmujących Rzeczypospolitej. Rola tej izby zmieniała się w ciągu wieków.
Ogromne znaczenie dla polskiego parlamentaryzmu miał okres II Rzeczypospolitej – po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Konstytucja marcowa (1921 rok) umożliwiła przeprowadzenie wyborów do Senatu, ustanawiając władzę ustawodawczą w postaci dwuizbowego parlamentu.
Nadszedł czas II wojny światowej. Ostatnie posiedzenie izby odbyło się 2 września 1939 roku. Dwa miesiące później (2 listopada) Senat i Sejm zostały rozwiązane przez prezydenta przebywającego na emigracji. Znakomita część senatorów dała w czasie wojny świadectwo patriotyzmu i odwagi. Wielu za Polskę oddało życie.
Po zakończeniu wojny władze komunistyczne zmierzały do likwidacji dwuizbowego parlamentu. Senat przedstawiano jako przeciwnika reform. Na podstawie sfałszowanych wyników tzw. referendum ludowego (30 czerwca 1946 roku), w którym społeczeństwo wypowiadało się m.in. w sprawie zniesienia Senatu, zlikwidowano drugą izbę.
Jednoizbowy parlament funkcjonował do 1989 roku. 5 kwietnia, w wyniku porozumień Okrągłego Stołu, Senat odrodził się. Kilkadziesiąt dni później, 4 czerwca, przeprowadzono wolne i demokratyczne wybory, a dwuizbowość władzy ustawodawczej w Polsce utrzymała Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku.
W demokracji konstytucyjnej dwuizbowość ma istotne znaczenie ustrojowe. Pozwala na konsekwentne przestrzeganie zasady podziału i równowagi władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Jej celem jest ochrona praw jednostki przed niebezpieczeństwami wynikającymi z koncentracji władzy. Historia polskiego parlamentaryzmu pozwala dostrzec powiązanie między dwuizbowością parlamentu, a suwerennością państwa w jej tradycyjnym rozumieniu, co powoduje, że słowa Andrzeja Frycza Modrzewskiego z 1551 roku są ciągle aktualne. W swoim dziele życia „O poprawie Rzeczypospolitej” napisał: „Senat jest tym, co pozostałe władze do szlachetnych działań pobudza, od nieuczciwych odwodzi, a namiętności studzi. Dlatego bez rady, opinii i kontroli Senatu nic w Rzeczypospolitej ani poza jej granicami czynić się nie godzi”.
W ciągu 100 lat Senat odegrał istotną i pozytywną rolę w kształtowaniu kultury prawnej i politycznej.
Senator Krzysztof Słoń
