Wykonał ją z piaskowca w 1810 roku nieznany artysta. Na postumencie widnieje lekko już zatarty napis:,,Na chwałę Bogu Najwyższemu. Anno Domini 1810. Dnia 11 kwietnia wykonane’’. Figurka Nepomucena przetrwała burzliwe dzieje regionu – czasy powstań, dwie wojny światowe, zmiany granic i ustrojów. Nie oszczędził jej tylko czas. Wiatr, mróz i deszcz powoli niszczą strukturę piaskowca, zacierając detale oraz elementy charakterystyczne dla wizerunku św. Jana Nepomucena. Figurka wymaga więc gruntownej i zasłużonej renowacji oraz konserwacji. Warto tu dodać,
że została ona wpisana do gminnej ewidencji zabytków i stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego Bilczy. Jest wyjątkowym przykładem dawnej sztuki przydrożnej, łącząc w sobie barokową tradycję, lokalną pobożność i materialną pamięć o ludziach, którzy żyli tu ponad dwieście lat temu.
Figurka św. Jana Nepomucena – świadek przeszłości
Ciekawym elementem historii jest również usytuowanie figurki – stoi przy dawnej drodze przez wieś (obecnie ul. Bukowa), po przeciwnej stronie tej drogi znajdowała się chata Ściegiennych, w której wychował się i spędził lata dzieciństwa słynny bojownik o wolność i demokrację – Piotr Ściegienny. Bez wątpienia należy on do jednych z najważniejszych postaci XIX-wiecznej historii naszego regionu. Figurka św. Jana Nepomucena to jedyny świadek tamtych czasów. Gdy powstała, Ściegienny miał 9 lat. Z pewnością często obok niej przechodził, wracając z pola czy też idąc z matką na jarmark do Kielc. Później tą samą drogą chodził do Kielc, gdy podjął naukę szkole wojewódzkiej. Figurka była więc stałym elementem, obecnym w życiu codziennym mieszkańców Bilczy.
Kim był św. Jan Nepomucen? – krótki rys historyczny
Jan Nepomucen, nazywany był także Janem z Pomuku. Jego drugie imię, a właściwie przydomek Nepomucen, pochodzi od miejsca urodzenia – miejscowości Pomuk, nazwanej później Nepomuk. Żył w I połowie XIV wieku, był czeskim duchownym, kanonikiem i wikariuszem generalnym archidiecezji w Pradze. W związku z zatargiem między królem Czech i arcybiskupem, Jan Nepomucen popadł w niełaskę władcy i w 1393 roku został uwięziony, a następnie zrzucony z mostu Karola do Wełtawy. Kult Jana Nepomucena rozwinął się szczególnie po jego kanonizacji w 1729 roku. Ze względu na swoją męczeńską śmierć w wodzie, uznawany jest za patrona osób związanych z wodą – rybaków, marynarzy, młynarzy – a także za opiekuna mostów, podróżnych. Z tego powodu figury Nepomucena stawiano najczęściej przy rzekach, na mostach, skrzyżowaniach dróg i przy wjazdach do wsi. 21 maja – to święto Jana Nepomucena.
Kiedy figurki św. Jana Nepomucena stały się popularne w polskiej kulturze ludowej?
W Polsce jego wizerunek stał się wyjątkowo popularny w epoce baroku, kiedy sztuka religijna przeplatała się z ludowymi tradycjami, tworząc charakterystyczne dla naszego regionu kapliczki i świątki. Figura w Bilczy należy do tego nurtu – jest przykładem lokalnej twórczości, inspirowanej słynną praską rzeźbą z mostu Karola, ale wykonanej w uproszczonej formie.
Ocalić od zapomnienia
Figurka św. Jana Nepomucena to nie tylko kamienna rzeźba, ale fragment historii, który łączy pokolenia i przypomina o duchowych oraz artystycznych tradycjach regionu. Jej obecność w przestrzeni publicznej jest symbolem ciągłości – od dawnych czasów po współczesność.
Warto wiedzieć, że:
- Figurka św. Jana Nepomucena w Bilczy powstała w 1810 roku.
- Towarzyszy mieszkańcom miejscowości od ponad dwóch stuleci.
- Jest symbolem tradycji i lokalnej tożsamości.
- Stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego regionu.
- Została wpisana do ewidencji zabytków gminy Morawica.
Anna Pobocha Igniatowska – nauczycielka języka polskiego i historii
w Szkole Podstawowej im. ks. Piotra Ściegiennego w Bilczy
