W Chęcinach miało miejsce wyjątkowe wydarzenie, które zapisze się złotymi zgłoskami w historii miasta. Uroczyście otwarto odrestaurowaną synagogę z XVII wieku, która teraz będzie służyć jako Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej. To wydarzenie nie tylko podkreśla bogatą historię miasta, ale również stawia na dialog i tolerancję międzykulturową.
Kiedy historia splata się z teraźniejszością
Wzniesiona w 1638 roku na mocy przywileju udzielonego przez króla Władysława IV Wazę, synagoga w Chęcinach przez wieki służyła jako miejsce modlitwy. W roku 1942 Niemcy zgromadzili wokół niej cztery tysiące osób, które następnie wywieźli do obozu zagłady w Treblince. Synagoga, której początki sięgają XVII wieku, doświadczała wielu przemian, jednak z biegiem czasu popadła w zapomnienie i ruinę. Przez lata obiekt ten pełnił różne funkcje. Ten budynek to nie tylko dziedzictwo kulturowe z czterowiekową historią Żydów chęcińskich, ale to także miejsce, które odegrało ważną rolę historyczną i kulturalną Gminy i Miasta Chęciny, a do którego sentyment ma tak wielu mieszkańców. Po zakończeniu wojny, budynek służył społeczności lokalnej jako kino miejskie „Marmury”, biblioteka, a z czasem stał się także miejscem działalności Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury. To właśnie tu przez lata organizowano wydarzenia kulturalne, konferencje, spotkania, a nawet sesje Rady Miejskiej. Przez blisko dwa lata budynek ten pełnił nawet funkcję Urzędu Gminy i Miasta w Chęcinach.
Zabytkowa synagoga przemieniona w centrum dialogu i pamięci
Pomimo wielowiekowej historii i pięknej architektury, synagoga przez lata niszczała, szpecąc wygląd zrewitalizowanego miasta. Dzięki intensywnym staraniom i ogromnemu zaangażowaniu władz lokalnych, w końcu udało się przywrócić jej dawny blask. – Dzięki wykonanym pracom konserwatorskim ocaliliśmy budynek przed całkowitym zniszczeniem. Odzyskując swoją dawną świetność i znaczenie, synagoga stanie się teraz nie tylko kolejną atrakcją turystyczną, ale także przypomnieniem o głęboko zakorzenionej historii Żydów w Chęcinach – zaznacza burmistrz Robert Jaworski.
Starania o odrestaurowanie synagogi w Chęcinach rozpoczęły się prawie dwanaście lat temu, kiedy to burmistrz Robert Jaworski podjął pierwsze rozmowy z Gminą Wyznaniową Żydowską w Katowicach. Celem było przejęcie synagogi na rzecz gminy Chęciny, co było kluczowym krokiem do rozpoczęcia prac restauracyjnych. – Od początku chcieliśmy nie tylko odrestaurować ten obiekt, ale też stworzyć miejsce, które będzie pełnić funkcję edukacyjną i wystawienniczą, ukazując bogatą historię związaną z kulturą żydowską naszego miasta – wyjaśnia burmistrz Jaworski. Blisko dziesięć lat trwało uregulowanie stanu prawnego obiektu, a sam remont rozpoczął się na początku 2023 roku. Prace niezwykle sprawnie przeprowadziła Firma RENEWAL ART Sp. z o.o. z Daleszyc, która w zaledwie rok oddała obiekt do użytku. Inwestycja kosztowała ponad 9,3 mln złotych.
Na rewitalizację synagogi pozyskano blisko 7,2 mln złotych
Cały ten długi proces wymagał nie tylko czasu, ale i znaczących środków finansowych. Renowacja XVII-wiecznej synagogi w Chęcinach wiązała się z ogromnymi wydatkami. Dlatego też władze lokalne podjęły działania w poszukiwaniu finansowania zewnętrznego, korzystając z różnych programów unijnych i funduszy na ochronę dziedzictwa kulturowego. Te wysiłki zakończyły się sukcesem. W sumie, na całkowitą renowację i przywrócenie do dawnej świetności synagogi w Chęcinach, udało się pozyskać blisko 7,2 miliona złotych.
Historia i tolerancja pod jednym dachem
Renowacja synagogi objęła nie tylko prace konserwatorskie zewnętrznych i wewnętrznych elementów architektonicznych, ale także modernizację, która przystosowała budynek do nowych funkcji. – Zyskaliśmy nowy dach, elewację, schody i podłogi, a także odnowiliśmy pomieszczenia historyczne, takie jak miejsce modlitwy i babiniec. Dodatkowo, powstała nowoczesna sala edukacyjna – wymienia burmistrz Robert Jaworski. – Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej ma na celu edukowanie o historii i kulturze narodu żydowskiego, z naciskiem na naukę tolerancji i otwartości na inne religie oraz kultury. Budynek będzie pełnił funkcję centrum pamięci i tym samym miejsca wystawienniczego i edukacyjnego, co przyczyni się do poznawania bogatej historii miasta. Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej ma być również miejscem tolerancji i dialogu – dodaje.
Powstało kolejne niezwykłe miejsce na mapie turystycznej regionu
Otwierając zrewitalizowaną synagogę i stworzone tu Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej burmistrz Robert Jaworski przekazał symboliczny klucz na ręce dyrektor Moniki Majchrzyk. W uroczystości udział wzięło wielu znamienitych gości m.in. dyrektor ds. dyplomacji publicznej Ambasady Izraela w Warszawie – Bosmat Baruch, poseł na Sejm RP – Lucjan Pietrzczyk, doradca wojewody świętokrzyskiego – Agata Wojda, Naczelny Rabin Polski – Michael Schudrich, Rabin Yossel Goldstein, dyrektor regionalnego ośrodka edukacyjnego „MASHMAUT” Center – dr Lea Ganor wraz z delegacją z Izraela, Przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach – Włodzimierz Kac, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin” – Zygmunt Stępiński wraz z pracownikami tegoż muzeum, dyrektor Archiwum Państwowego w Kielcach – dr Wiesława Rutkowska, Konrad Maj z Archiwum Państwowego w Kielcach, dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego – Albert Stankowski, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków – Joanna Modras, Komendant Miejski PSP w Kielcach – bryg. Mariusz Góra, ppłk Paweł Wójcik z Centrum Przygotowań Do Misji Zagranicznych, Tomasz Jamka – Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego, Cezary Majcher – Członek Zarządu Powiatu Kieleckiego, dziekan dekanatu chęcińskiego ks. Jan Kukowski, przedstawiciel Klasztoru Ojców Franciszkanów w Chęcinach – o. Mateusz Biedrzycki, dyrektor Naukowego Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej oraz autor monografii „Żydzi w Chęcinach” – dr Marek Maciągowski, dyrektor Muzeum Historii Kielc – Grzegorz Maciągowski, kierownik Oddziału Terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Kielcach – Włodzimierz Pedrycz, prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego w Kielcach – Małgorzata Kowalewska wraz z Andrzejem Białkiem, dyrektor Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli – Małgorzata Łakomiec, dr Agnieszka Dziarmaga z Działu Badań Naukowych Muzeum Wsi Kieleckiej, dr Grażyna Barwinek – Ambasadorka Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin”, Krzysztof Furmanek – wykonawca inwestycji, prezes firmy „Renewal” Art. Sp. z o. o. oraz kierownicy Janusza Gołąb i Grzegorz Śmiech, przedstawiciele Firmy Projektowej MAPLE Sp. z o.o, radni Rady Miejskiej w Chęcinach na czele z przewodniczącym Tomaszem Szczepanikiem, prezes Chęcińskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku – Zofia Puchała oraz wiceprezesem Stanisławem Królem, przewodnicząca Klubu Seniora w Chęcinach – Bogumiła Wrońska, współpracownicy i pracownicy Urzędu Gminy i Miasta w Chęcinach zaangażowani w proces realizcji inwestycji oraz dyrektorzy i kierownicy jednostek organizacyjnych Gminy Chęciny.
Wśród nich obecny był między innymi rabin Yossel Goldstein, dla którego Chęciny mają osobiste znaczenie, to tu żyli i zostali pochowani jego przodkowie. – Od szesnastu lat regularnie odwiedzam Chęciny. Kiedy przyjechałem tu po raz pierwszy, budynek był otwarty, ale w złym stanie. Zaangażowanie burmistrza Roberta Jaworskiego w odnowienie synagogi od samego początku było bardzo duże i ogromnie mnie cieszyło. Dzisiejsze otwarcie synagogi po kapitalnym remoncie to dla mnie bardzo emocjonujące przeżycie – mówi rabin Yossel Goldstein, który w swojej wypowiedzi podkreślał, że rozmawiając z ludźmi z całego świata, wszyscy wyrażają pragnienie odwiedzenia Chęcin, aby zobaczyć synagogę, cmentarz żydowski oraz inne ślady obecności Żydów w tym miejscu. – Cieszę się niezmiernie, że udało się uratować ten budynek przed zagładą. Jestem przekonany, że zrewitalizowana synagoga przyciągnie turystów jako nowa atrakcja – dodał.
Tu będą uczyć tolerancji i szacunku do innych kultur
Otwarcie synagogi w Chęcinach jest nie tylko krokiem w kierunku zachowania dziedzictwa kulturowego, ale również wyraźnym sygnałem, że miasto i jego mieszkańcy są otwarci na dialog i współpracę międzykulturową. To tu będziemy uczyć dzieci i młodzież tolerancji wobec innych religii i kultur. Dialog, który promujemy, jest dziś cenniejszy niż kiedykolwiek – podsumowuje burmistrz Robert Jaworski.
Odrestaurowana synagoga w Chęcinach otwiera swoje drzwi
Od 4 marca Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej jest otwarte dla zwiedzających w godzinach od 10.00 – 17.00, a od kwietnia do godziny 18.00. Będzie można skorzystać z zakupu jednego biletu obejmującego wejście do Centrum Kultury Żydowskiej, Zamku Królewskiego oraz zabytkowej kamienicy „Niemczówki”.
