Pani Jadwiga Brzoza, mieszkanka Brzezin, to postać wyjątkowa – inspirująca, niezłomna, pełna ciepła i pasji. W wieku 88 lat wciąż aktywnie pielęgnuje dziedzictwo kulturowe regionu świętokrzyskiego, przekazując młodszym pokoleniom dawne obyczaje, pieśni i tradycje. Za swoją niezwykłą działalność społeczną i kulturalną została uhonorowana Nagrodą Starosty Kieleckiego – wyróżnieniem, które jest wyrazem uznania dla jej ogromnego wkładu w zachowanie regionalnej tożsamości.
Od 60 lat należy do Koła Gospodyń Wiejskich, a od 40 lat przewodniczy Zespołowi Obrzędowemu „Kowalanki”, który dzięki niej zachował dawną obrzędowość, pieśni i scenariusze tradycyjnych spektakli. Jej działalność jest nie tylko artystyczna – to przede wszystkim misja przekazywania wartości i mądrości ludowej kolejnym pokoleniom. Pani Jadwiga jest współautorką wielu pieśni i przyśpiewek, projektantką wieńców dożynkowych oraz twórczynią obrzędów, takich jak „Pranie”, „Czesanie lnu”, „Pieczenie chleba” czy „Sianokosy”.
Jej pasja widoczna jest również w rękodziele – tworzy ozdoby z bibuły, wianki, lalki gałgankowe, a także wypieka tradycyjny chleb w zabytkowym piecu w Tokarni. Regionalne potrawy jej autorstwa zdobywały laury w ogólnopolskich konkursach kulinarnych, a danie „Kowalańskie Grycoki” zainspirowało telewizyjny program kulinarny.
W 2007 roku z inicjatywy Pani Jadwigi powstała Regionalna Izba Pamięci w Kowali – miejsce, gdzie lokalna społeczność może poznać historię regionu, nauczyć się dawnych technik rękodzielniczych i posmakować tradycyjnych przepisów kuchni kieleckiej.
Dzięki ogromnemu zaangażowaniu Pani Jadwigi, „Kowalanki” występowały m.in. w Teatrze Polskim w Warszawie, w Tarnogrodzie, Polanicy Zdroju oraz brały udział w prestiżowych konkursach teatralnych, zdobywając wysokie wyróżnienia. Dzięki pozyskanym przez nią funduszom unijnym Zespół wzbogacił się o nowe stroje ludowe oraz rekwizyty obrzędowe, co podniosło jakość artystyczną występów.
Pani Jadwiga nie tylko kultywuje tradycję, ale także działa charytatywnie – organizuje występy w Domach Pomocy Społecznej, zaprasza dzieci z Domów Dziecka na lekcje tradycji ludowej, prowadzi warsztaty rękodzieła dla dzieci, młodzieży i osób z niepełnosprawnościami. Praca twórcza zamienia się w terapię, a każdy kontakt z jej działalnością to lekcja historii, miłości do kultury i wspólnoty.
Współpraca z redaktorem Piotrem Piestrzyńskim zaowocowała publikacją monografii zespołu pt. „W wielkim kręgu życia”, która dokumentuje 50-letnią historię „Kowalanek” oraz działania Pani Jadwigi – ten swoisty pomnik jej pracy przypomina, jak wielką wartość mają lokalne tradycje.
W swojej nieustannej trosce o zachowanie dziedzictwa ludowego, Pani Jadwiga Brzoza nadal inspiruje i prowadzi „Kowalanki” z pasją godną najwyższego uznania. Jest współautorką licznych pieśni, przyśpiewek oraz projektantką i twórczynią wszystkich wieńców dożynkowych, które zespół prezentuje podczas lokalnych uroczystości. Każdy z tych wieńców to dzieło nie tylko artystyczne, ale i duchowe – symbol pracy, wspólnoty i szacunku dla ziemi.
Na potrzeby występów obrzędowych „Kowalanek” Pani Jadwiga tworzy autorskie scenariusze, odtwarzając dawne, nierzadko zapomniane zwyczaje wsi kieleckiej. Ich przekaz jest żywy i autentyczny – dociera zarówno do starszego pokolenia, które odnajduje w nich swoje wspomnienia, jak i do młodych, którzy dzięki temu poznają historię swojej małej ojczyzny.
Ostatnie lata – naznaczone pandemią COVID-19 – były wyzwaniem także dla zespołu „Kowalanki”. W czasie izolacji, gdy wiele działań zostało ograniczonych, Pani Jadwiga nie zaprzestała swojej misji. Dzięki jej inicjatywie zespół brał udział w konkursach on-line, przesyłając nagrania DVD obrzędów, pieśni, przyśpiewek oraz przepisy wraz ze zdjęciami dokumentującymi proces przygotowania potraw. Te działania zostały docenione: „Kowalanki” zdobyły I miejsce w ogólnopolskim konkursie „Polska wieś smakuje” w kategorii „Dania jarskie” oraz III miejsce w konkursie „Etno Świętokrzyskie” w kategorii „Muzyka ludowa”.
Działalność społeczna Pani Jadwigi nie ogranicza się do sceny – jest obecna wszędzie tam, gdzie potrzebne są serce i troska. Zespół regularnie występuje charytatywnie w Domach Pomocy Społecznej, prowadzi żywe lekcje tradycji dla dzieci z Domów Dziecka, ucząc je jak wykonywać pisanki, ozdoby wielkanocne i bożonarodzeniowe czy kwiaty z bibuły.
Z pełną świadomością potrzeby edukowania młodego pokolenia, Pani Jadwiga zainicjowała cykl warsztatów rękodzieła ludowego dla dzieci i młodzieży – zarówno w szkołach, jak i przedszkolach. Dzięki tej inicjatywie najmłodsi poznają tajniki twórczości ludowej, uczą się cierpliwości, precyzji i szacunku dla tradycji. Warsztaty realizowane są również jako forma terapii zajęciowej dla dzieci z niepełnosprawnościami – tu najważniejsza jest radość tworzenia i wspólnego spędzania czasu.
Pani Jadwiga chętnie dzieli się swoją wiedzą, prowadząc prelekcje, opowiadając o kulturze kieleckiej wsi, dawnych zwyczajach, recepturach i technikach zdobniczych. Jej wykłady i spotkania są nie tylko źródłem informacji, ale i wzruszeń – pełne pasji i autentyczności.
Jednym z ważnych osiągnięć Pani Jadwigi jest wieloletnia współpraca z redaktorem Piotrem Piestrzyńskim, która zaowocowała powstaniem monografii zespołu „W wielkim kręgu życia” – publikacji dokumentującej historię i dorobek „Kowalanek”. To swego rodzaju pomnik kultury ludowej regionu, będący źródłem wiedzy i inspiracji.
Z okazji 50-lecia działalności zespołu nagrano płytę CD z najpiękniejszymi utworami oraz płyty DVD z obrzędami „Pranie w rzece”, „Prządki” i „Sianokosy”. Na 55-lecie powstał film dokumentalny „W kole życia”, zrealizowany przez Łukasza Jakubczyka – reżysera, który z wrażliwością uchwycił fenomen „Kowalanek”. Film, pełen barw i emocji, zdobywa serca widzów w każdym wieku.
Dzięki inicjatywie Pani Jadwigi, Koło jest również współorganizatorem lokalnych wydarzeń kulturalnych – od akademii szkolnych po spotkania świąteczne i obchody narodowych rocznic. Tradycyjne potrawy kieleckie, przygotowywane przez „Kowalanki”, można skosztować podczas festynów, dożynek, a także w Tokarni czy w Dworku Laszczyków. Ich walory smakowe zdobyły wiele nagród w konkursach kulinarnych, co jest dowodem na to, że tradycja nadal może zachwycać.
Pani Jadwiga jako wieloletnia przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich „Kowalanki” nie tylko organizuje, ale inspiruje – każda z członkiń odnajduje dzięki niej swoje miejsce i siłę. Jej profesjonalizm widoczny jest podczas występów, wywiadów, warsztatów i codziennego działania. Sprawiła, że kultura ludowa nabrała nowego blasku – stała się dostępna, ciekawa i pełna życia.
Swoim zaangażowaniem, dobrocią i niestrudzoną pracą Pani Jadwiga Brzoza zapisała się na zawsze w historii regionu. Jej życie to przykład, że miłość do kultury, wspólnoty i tradycji może być drogą – piękną, pełną oddania i sensu.
Nagroda Starosty Kieleckiego dla Pani Jadwigi Brzozy to symbol uznania dla osoby, która swoją codziennością buduje most między przeszłością a przyszłością. Dzięki niej kultura ludowa żyje – w pieśniach, smakach, opowieściach i uśmiechach tych, którzy spotkali ją na swojej drodze.
