W Morawicy upamiętniono 100. rocznicę Bitwy Warszawskiej

0
Symboliczna uroczystość na cześć polskich patriotów odbyła się 14 sierpnia 2020 roku w Parku Dworskim, w Morawicy. Pod pomnikiem upamiętniającym Bohaterów Walczących o Wolną i Niepodległą Polskę, Burmistrz Marian Buras złożył wieniec z kwiatów. Z okazji setnej rocznicy Bitwy Warszawskiej, znanej pod nazwą Cudu na Wisłą, odbyła się w Parku Dworskim, w Morawicy uroczystość upamiętniająca bohaterów tamtych dni. Ze względu na panującą pandemię wydarzenie miało charakter symboliczny. Reprezentacyjnie ceremoniał wojskowy wykonali druhowie z Ochotniczej Straży Pożarnej w Brudzowie. Wydarzenie rozpoczęło się od wprowadzenia pocztu sztandarowego kombatantówprzy akompaniamencie werbla w wykonaniu Michała Kaczmarskiego ze Szkolno-Gminnej Orkiestry Dętej w Morawicy.  Komendy dla druhów wydawał Jerzy Rożkiewicz, Komendant Zarządu Miejsko-Gminnego Związku OSP RP w Morawicy, dowódcą pocztu był druh Krzysztof Różkiewicz, sztandarowym- druh Stanisław Cecot, a asystującym- druh Jan Rożkiewicz. Następnie wybrzmiał hymn państwowy, po którym dokonano zmiany warty przy pomniku Bohaterów Walczących o Wolną i Niepodległą Polskę. Zmiany warty dokonał druh Andrzej Rożkiewicz- dowódca warty oraz druhowie Wojciech Rożkiewicz i Kamil Stęplewski. Przy pomniku wartę trzymali- druh Grzegorz Wieczorek oraz druh Sylwester Kruk. Następnie Burmistrz Miasta i Gminy w Morawicy Marian Buras uroczyście złożył kwiaty pod pomnikiem Bohaterów Walczących o Wolną i Niepodległą Polskę. Po złożeniu kwiatów włodarz Morawicy poprosił o uczczenie minutą ciszy tych, którzy polegli w obronie Ojczyzny. -Bitwa Warszawska jest nazywana jedną z 18 najważniejszych bitew rozegranych na świecie. Przypadła na niezwykle trudny czas dla naszej Ojczyzny. Po 123 latach niewoli, kiedy Ojczyzna budowała się od nowa, przyszło naszym przodkom zmierzyć się z wielkim zagrożeniem –agresją  bolszewicką- mówił burmistrz Marian Buras, podczas wystąpienia.  -Aby Polska pozostała wolną, polscy żołnierze, polscy patrioci musieli walczyć o tę niepodległość na wszystkich frontach. Rodząca się Polska musiała walczyć o swoje granice. Żadna granica nie była bezpieczna. Na domiar wszystkiego, wojska bolszewickie przypuściły inwazję na nasz kraj. Potężny przeciwnik z ogromną armią, miał się przetoczyć przez naszą Ojczyznę, niszcząc ją doszczętnie. Tym samym utworzyłby sobie wolny dostęp do ekspansji na pozostałe kraje Europy, a nasz kraj, dopiero co odrodzony, na powrót zostałby zniewolony. Jednak właśnie wtedy, bohaterstwo polskich żołnierzy, przywódców i patriotów oraz niewątpliwa Opatrzność  Boża sprawiły, że odparto wroga. Bitwa Warszawska zdecydowała tak naprawdę o przyszłych losach Europy. Powstrzymano nawałę bolszewicką i utrzymano niepodległość Polski. Przez pamięć dla tamtych czasów oraz Bohaterów, którzy niejednokrotnie za cenę własnego życia bronili swojej, ale i naszej wolności, winniśmy złożyć Im hołd –podkreślał Burmistrz Miasta i Gminy Morawica Marian Buras. Na zakończenie obchodów Alicja Szewczyk ze Szkolno-Gminnej Orkiestry Dętej w Morawicy odegrała utwór „Śpij Kolego”. Redakcja.

Zachęcamy do udziału w bio-konkursach na facebooku RDI2CluB

0
Co to jest biomasa i ślad wodny? Ile warta jest praca pszczół na świecie? Jeśli chcecie się tego dowiedzieć, a przy okazji spróbować sił w kolejnych „bio” pytaniach, śledźcie stronę Facebook „RDI2CluB_Swietokrzyskie”. W każdy wtorek organizowane są tam konkursy, a zwycięzcy mogą liczyć na atrakcyjne nagrody.    Trzy pierwsze osoby, które poprawnie odpowiedzą w komentarzu, otrzymują zestaw upominków. Konkurs projektu RDI2CluB ma za danie zaznajamiać mieszkańców regionu z tematyką biogospodarki. Zabawa będzie trwała do 29 września.  W każdy wtorek około południa ukazuje się tam jedno pytanie luźno związane np. z ekologią, ochroną środowiska, rozwojem regionu, czy innowacjami – czyli wszystkim tym, co obejmuje dziedzina biogospodarki.
Logotyp programu
Logotyp programu
Wraz z pytaniem pojawiają się trzy odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Trzy najszybsze osoby, które dobrze odpowiedzą w komentarzu pod postem z pytaniem (np. podając wybraną odpowiedź – „a”, ”b”, lub ”c”), otrzymują zestaw nagród. Regulamin konkursu oraz oświadczenie o uczestnictwie (dla laureatów) dostępne w zakładce “Do pobrania” na stronie projektu RDI2CluB Zapraszamy do udziału! Przedsięwzięcie realizowane w ramach projektu #R043 RDI2CluB „Działania wspierające Badania, Rozwój i Innowacje na terenach wiejskich w kierunku tworzenia klastrów i innowacyjnych ekosystemów w ramach inteligentnej biogospodarki”, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Program Interreg Region Morza Bałtyckiego 2014-2020.  

Modlitwa i Leśna Droga Krzyżowa w Michniowie

0
Marszałek Andrzej Bętkowski wziął udział w nabożeństwie i Leśnej Drodze Krzyżowej w Michniowie, zorganizowanej przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu w przeddzień obchodów 100-lecia Bitwy Warszawskiej oraz jubileuszu 140-lecia powstania radomskiej dyrekcji Lasów Państwowych. Uroczystości miały miejsce na terenie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich oraz w leśnictwie Michniów. Uczestniczył w nich także Tadeusz Sikora dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej.   W imieniu uczestników uroczystości, kwiaty na grobie zbiorowym ofiar mordu w Michniowie z lipca 1943 r. złożyli leśnicy. Hołd oddał także marszałek Andrzej Bętkowski i dyrektor Tadeusz Sikora. Przybyli do Michniowa przeszli Leśną Drogą Krzyżową, oddaną do użytku w 2018 r. ścieżką edukacyjno-historyczną, łączącą michniowskie zabudowania z leśną polaną, upamiętniającą rodzinę gajowego Władysława Wikło, zamordowaną podczas pamiętnych wydarzeń pacyfikacji Michniowa. Przy leśnym miejscu pamięci odbyła się polowa msza święta w intencji pomordowanych leśników i mieszkańców wsi Michniów oraz wszystkich, którzy na przestrzeni ostatnich dziejów Polski ponieśli śmierć, zginęli lub zostali zamordowani z rąk najeźdźców, okupantów oraz padli ofiarami systemu totalitarnego w obronie polskości, nigdy nie tracąc wiary w odrodzenie się Wolnej Polski. Tu także złożono wiązanki kwiatów, oddając hołd zamordowanym leśnikom i ich najbliższym. Obchodom towarzyszyła promocja publikacji wydanej przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu pt.: “Stulecie Bitwy Warszawskiej. Udział leśników radomskiej dyrekcji Lasów Państwowych w wojnie polsko-bolszewickiej” autorstwa zastępcy dyrektora Piotra Kacprzaka oraz promocja projektu multimodalnego pn.: “Leśnicy na stulecie zwycięstwa”.

Obchody Święta Wojska Polskiego i 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej

0
To najważniejsze święto dla polskiego żołnierza obchodzone jest w rocznicę wielkiego zwycięstwa oręża polskiego w walce z bolszewickim najeźdźcą. W uroczystych obchodach Święta Wojska Polskiego, które odbyły się w Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach, wzięli udział przewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego Andrzej Pruś oraz członek Zarządu Województwa Tomasz Jamka.   W tym roku mija okrągła setna rocznica Bitwy Warszawskiej. – Wspominając tamten czas, pamiętajmy o tym, co w istnieniu Państwa i narodu jest najważniejsze i najcenniejsze. To umiłowanie wolności, suwerenności, honoru i wierności ojczyźnie. Chylimy czoła przed tymi, którzy oddali życie po to, abyśmy teraz mogli żyć w wolnej i niepodległej Polsce – mówił podczas uroczystości płk Paweł Chabielski, dowódca Garnizonu Kielce. – Wojna z 1920 roku pokazała ogromny wysiłek całego narodu polskiego. Wojsko polskie na czele z Marszałkiem Józefem Piłsudskim umocniło naszą niepodległość, nie pozwoliło na jej odebranie, a także zatrzymało bolszewicką nawałę na zachodnią Europę – przypomniał znaczenie tego zwycięstwa płk Paweł Chabielski.
Samorząd województwa świętokrzyskiego podczas obchodów reprezentowali przewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego Andrzej Pruś (trzeci z lewej) oraz członek Zarządu Województwa Tomasz Jamka (pierwszy z lewej)
Samorząd województwa świętokrzyskiego podczas obchodów reprezentowali przewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego Andrzej Pruś (trzeci z lewej) oraz członek Zarządu Województwa Tomasz Jamka (pierwszy z lewej)
Podczas uroczystego apelu żołnierze od przełożonych i przybyłych na uroczystość gości odebrali podziękowania za swoją pracę oraz życzenia. Wręczono medale i wyróżnienia oraz awanse na wyższe stopnie wojskowe. Wśród uhonorowanych znalazł się m. in. dowódca Garnizonu Kielce płk Paweł Chabielski, który otrzymał Brązowy Krzyż Zasługi. Na koniec tradycyjnie odbył się Apel Pamięci i salwa honorowa.

KONSULTACJE SPOŁECZNE PROJEKTU STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO 2030+

0
Uprzejmie informujemy, że w dniu 29 lipca 2020 r. Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, Uchwałą nr 2427/20, przyjął projekt Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego 2030+ i skierował go do konsultacji społecznych. Przedmiotowy dokument wraz z załącznikami jest dostępny na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego www.swietokrzyskie.pro w zakładce poświęconej Strategii (https://bit.ly/2jTykB1) Ewentualne uwagi lub sugestie można zgłaszać za pomocą formularza zgłaszania uwag zamieszczonego w zakładce „KONSULTACJE SPOŁECZNE SRWŚ 2030+” do dnia 30 września 2020 r. drogą elektroniczną na adres: strategia2030@sejmik.kielce.pl, jak również korespondencyjną na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, Departament Inwestycji i Rozwoju, al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce. W ramach konsultacji społecznych zaplanowano spotkanie dla podmiotów z Kielc i powiatu kieleckiego: 19 sierpnia 2020 r. godz. 10:00, Kielce, Politechnika Świętokrzyska, Aula Główna, Al. Tysiąclecia Państwa Polskiego 7. Udział w spotkaniu konsultacyjnych jest bezpłatny. W związku z wprowadzonym stanem epidemii i rozprzestrzenianiem się COVID-19, spotkanie będzie zorganizowane z zachowaniem zasad bezpieczeństwa wynikających z panujących warunków epidemiologicznych. Należy obowiązkowo dokonać zgłoszenia udziału elektronicznie na adres: strategia2030@sejmik.kielce.pl (prosimy o podanie imienia i nazwiska oraz jeśli dotyczy – nazwy reprezentowanej instytucji).  

Awanse nauczycieli ze szkół powiatowych

0
Akty nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego odebrało z rąk starosty Mirosława Gębskiego sześciu nauczycieli z powiatowych placówek oświatowych. Uroczystość odbyła się w siedzibie Starostwa Powiatowego w Kielcach. Starosta pogratulował nauczycielom chęci pogłębiania wiedzy i rozwoju zawodowego. Akt nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego otrzymali:
  • Karolina Krajewska – Brelska – nauczyciel języka angielskiego w Powiatowym Zespole Szkół w Łopusznie,
  • Aleksandra Tymborowska – nauczyciel pedagog w Powiatowej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Piekoszowie,
  • Wojciech Szafrański – nauczyciel – wychowawca w internacie i przedmiotów zawodowych informatycznych w Powiatowym Zespole Szkół w Łopusznie,
  • Ksiądz Mariusz Książek – nauczyciel religii w Powiatowym Zespole Szkół w Bodzentynie,
  • Anna Poniewierka – nauczyciel – wychowawca w Powiatowym Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Rembowie,
  • Łukasz Dziopa – nauczyciel – wychowawca w Powiatowym Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Rembowie.
Gratulujemy i trzymamy kciuki za kolejne sukcesy zawodowe!

Bezpłatny autokar pojedzie z Kielc na Święty Krzyż

0

Z inicjatywy Samorządu Województwa Świętokrzyskiego oraz Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego uruchomiono bezpłatną linię autokarową łączącą Kielce ze Świętym Krzyżem.

Autobus turystyczny, oklejony zdjęciami z regionu, pierwszych turystów zabierze na Święty Krzyż już 15 sierpnia 2020 roku! Będzie kursował do 27 września 2020. Autobus będzie się zatrzymywał na ośmiu przystankach na trasie.  Będzie kursował w każdy weekend (sobota i niedziela) 3 razy dziennie aż do końca września 2020 r. plus dodatkowo jeden kurs – 14 września (poniedziałek) – kiedy to na Św. Krzyżu odbywa się główna uroczystość w ramach Odpustu Podniesienia Drzewa Krzyża Świętego (wyjazd z Kielc godz. 10.00 / wyjazd ze Św. Krzyża godz. 14.00).

  Przystanki i harmonogram kursów:
Kielce- Święty krzyż    
1 kurs 2 kurs 3 kurs
Kadzielnia (parking dla autokarów)

10:00

Dworzec PKP

06:30

10:08

14:30

Cedzyna – parking przy hotelu Echo

06:50

10:28

14:50

Mąchocice – parking za hotelem Ameliówka

06:57

10:35

14:57

Ciekoty – pętla autobusowa przy Szklanym Domu

07:04

10:42

15:04

Święta Katarzyna – parking przy Jodełce

07:11

10:50

15:12

Bieliny – przystanek przy skrzyżowaniu ul. Kieleckiej / Krótkiej – pensjonat pod kogutami

07:19

11:05

15:27

Huta Szklana – parking (lub okolice)

07:34

11:14

15:36

Święty Krzyż (pętla)

07:43

11:20

15:42

Święty Krzyż- Kielce
1 kurs 2 kurs 3 kurs
Święty Krzyż (pętla)

08:40

12:45

18:00

Huta Szklana – parking (lub okolice)

08:46

12:51

18:06

Bieliny – przystanek przy skrzyżowaniu ul. Kieleckiej / Krótkiej – pensjonat pod kogutami

08:56

13:00

18:12

Święta Katarzyna – parking przy Jodełce

09:11

13:15

18:27

Ciekoty – pętla autobusowa przy Szklanym Domu

09:19

13:22

18:35

Mąchocice – parking za hotelem Ameliówka

09:26

13:29

18:44

Cedzyna – parking przy hotelu Echo

09:34

13:36

18:51

Dworzec PKP

09:54

13:56

19:11

Kadzielnia (parking dla autokarów)

14:04

Uzupełnieniem przejazdu będzie obsługa przewodnicka w autokarze. Autokar jest pięknie obrandowany, klimatyzowany, z dwoma ekranami na których w drodze powrotnej prezentowane będą filmy o regionie. Zachęcamy mieszkańców i przedsiębiorców, działających na Państwa obszarze w branży turystycznej do wykorzystania tej darmowej usługi transportowej. Korzyści z wprowadzenia bezpłatnej linii autobusowej na trasie Kielce – Święty Krzyż będą mieć zarówno turyści i przedsiębiorcy działających w branży turystycznej, jak i  mieszkańcy.

  • Dla turystów to przede wszystkim rozwiązanie problemu braku komunikacji między Kielcami a najważniejszymi miejscami turystycznymi Gór Świętokrzyskich – Świętą Katarzyną i Świętym Krzyżem a także udogodnienie dla wszystkich zainteresowanych jednodniowym przejściem najpopularniejszym szlakiem w regionie ze Świętej Katarzyny przez Łysicę na Święty Krzyż. Dzięki autobusowi będą mogli wrócić bezpośrednio do Świętej Katarzyny.
  • Dla przedsiębiorców bezpłatna linia pozwoli rozszerzyć ofertę – będzie można dołączyć bezpłatny przejazd do pakietów oferowanych przez hotelarzy, biura podróży i inne podmioty turystyczne.
  • Dla mieszkańców to z kolei rozwiązanie problemu osób niezmotoryzowanych, a zainteresowanych zwiedzaniem okolic Łysogór a także działanie na rzecz osób starszych, chorych, dla których bezpłatny autobus to obecnie jedyna opcja umożliwiająca dotarcie do atrakcji Łysogór.
 

Więcej informacji oraz rezerwacja biletów

System rezerwacji biletów jest dostępny na stronie internetowej www.swietokrzyskie.travel.  Wejście do systemu poprzez kliknięcie na baner główny.

Aby zrobić rezerwację należy wypełnić formularz (wybrać trasę, datę i godzinę kursu, podać liczbę miejsc, imię i nazwisko,  numer telefonu  oraz e-mail – na podany adres zostanie wysłany link aktywacyjny do potwierdzenia rezerwacji, w który należy kliknąć,).  Po kliknięciu wygeneruje się bilet z numerem rezerwacji, który należy w formie papierowej lub elektronicznej okazać kierowcy. Limit rezerwacji indywidualnych to 5 biletów na 1 osobę. Po przekroczeniu ilości dostępnych miejsc – system automatycznie zablokuje zapis na daną linię (dzień/godzinę).

 

Projekt e-Geodezja

0
Kolejne umowy na realizację zadań w ramach projektu „e-Geodezja, cyfrowy zasób geodezyjny powiatów: Buskiego, Jędrzejowskiego, Kieleckiego i Pińczowskiego” podpisane. Z wykonawcami spotkali się Tomasz Pleban, wicestarosta kielecki i Mariusz Ściana, członek Zarządu Powiatu w Kielcach. – Jesteśmy partnerem w projekcie. Cały czas staramy się podnosić jakość naszych usług, stąd nasze uczestnictwo. Projekt zakłada wykorzystanie technik informacyjnych i komunikacyjnych w usługach publicznych w dostępie do danych z zakresu geodezji i kartografii – mówił członek Zarządu Mariusz Ściana. Podpisane umowy dotyczyły realizacji takich zadań jak utworzenie inicjalnej bazy Geodezyjnej Ewidencji Sieci Uzbrojenia Terenu (GESUT) oraz bazy danych obiektów topograficznych o szczegółowości zapewniającej tworzenie standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:500-1:5000 (BDOT500). Projekt „e-Geodezja, cyfrowy zasób geodezyjny powiatów: Buskiego, Jędrzejowskiego, Kieleckiego i Pińczowskiego” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Działania 7.1 „Rozwój e-społeczeństwa” Osi VII „Sprawne usługi publiczne” Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020.  

Bez brawury nad wodą

0
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa może uratować nam życie. Ich lekceważenie często prowadzi do tragedii – przypominają osobom spędzającym czas nad wodą zarówno policjanci, jak i ratownicy wodni. W związku ze zbliżającym się kolejnym pogodnym weekendem, podpowiadamy, co wolno, a czego nie wolno robić wypoczywając na terenie kąpielisk.   – Od końca czerwca do 10 sierpnia odnotowaliśmy na terenie powiatu kieleckiego 1 utonięcie. Łącznie na terenie działania KMP w Kielcach (miasto i powiat) od początku roku do 10 sierpnia odnotowaliśmy 2 przypadki utonięcia – informuje mł. asp. Karol Macek, oficer prasowy Komendy Miejskiej Policji w Kielcach. Jak mówią policjanci, powody, mimo wielu akcji profilaktycznych są niezmienne: alkohol, brawura i kąpiele w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Ratownicy z Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego dodają ostatnio jeszcze jedną przyczynę niebezpiecznych sytuacji nad wodą. – Obserwujemy często, że kąpiący się płyną w poprzek zalewu, np. na Cedzynie, nie mając przy tym żadnych odblaskowych bojek, czegoś, co byłoby widoczne np. dla skuterów wodnych. Te sprzęty mogą poruszać się po wodzie z prędkością nawet ponad 100 km/h, a wtedy zauważenie głowy płynącego nad powierzchnią wody jest niemal niemożliwe – mówi Piotr Molasy z Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego w Kielcach. Wciąż niestety zdarzają się również skoki do wody z rowerków wodnych i innych sprzętów pływających. Najczęściej robi to młodzież. Ratownik przyznaje jednak, że nad akwenami jest coraz bezpieczniej, mimo, że wypoczywających w ten sposób jest w tym sezonie bardzo wielu. Wpłynęła na to m.in. sytuacja epidemiczna, przez którą wiele osób nie wyjechało z domów. – Pamiętajmy, żeby odpowiednio przygotować się na wypoczynek nad wodą. Wybierajmy kąpieliska strzeżone. Odpowiedni musi być też nasz ubiór. Obowiązkowe jest nakrycie głowy. Gdy wchodzimy do wody tam, gdzie nie ma ratownika (on co jakiś czas robi penetrację dna), warto mieć specjalne buty do wody, by uniknąć nadepnięcia na szkło, stłuczoną butelkę. Przede wszystkim jednak uczmy się pływać i co jakiś czas doskonalmy tę umiejętność np. na krytych pływalniach – zaznacza Piotr Molasy z WOPR Kielce. W ubiegłym roku w Polsce utonęło 456 osób! 72 osoby utonęły podczas kąpieli w miejscu niestrzeżonym, ale nie zabronionym. Kolejne 32 osoby podczas kąpieli w miejscu zabronionym. Najwięcej utonięć odnotowano w grupie wiekowej powyżej 50 lat (216 osób). Jak bezpiecznie wypoczywać nad wodą? Wskazówki: Wybierajmy kąpieliska strzeżone. Rozgrzani nie wchodźmy do chłodnej wody (może to grozić szokiem termicznym). Pamiętajmy o nawodnieniu organizmu (ok. 2 l wody dziennie). Nie wchodźmy do wody w miejscach, w których jest zakaz kąpieli. Ubranie dostosujmy do pogody. Koniecznie zabierzmy ze sobą nakrycie głowy. Kąpiąc się w miejscach, w których nie ma ratownika, warto mieć buty do wody. Nie przebywajmy cały czas na słońcu (poszukajmy ochłody w cieniu). Stosujmy kosmetyki do opalania z filtrami chroniącymi skórę. Podczas burzy koniecznie wyjdźmy z wody i znajdźmy schronienie. Wyposażmy się w bojki, kamizelki asekuracyjne. Korzystając z kąpielisk nadmorskich, pamiętajmy o silnych prądach wstecznych. Zwracajmy uwagę na dzieci, nawet kilkanaście sekund bez kontroli może być dla nich groźne.