Wielu ludzi lekceważy fakt, że wdychane przez nich powietrze pełne jest zanieczyszczeń, które niszczą organizm od środka. W samej Polsce, tylko z powodu smogu, życie straciło ponad 45 tys. ludzi – takie dane przez ostatnie lata prezentowała Europejska Agencja Środowiskowa i Światowa Organizacja Zdrowia. O opinię, co do szkodliwości, skutków, sposobów zapobiegania oraz strategii walki ze smogiem zapytaliśmy kardiologa dr. hab. n. med. Janusza Sielskiego, Profesora UJK.
Panie Profesorze, pierwsze, podstawowe pytanie – czym jest smog?
Smog to mieszanina różnych substancji, które niekorzystnie wpływają na organizm człowieka w rozmaity sposób. Tworzą go zarówno cząstki stałe zanieczyszczeń PM 2,5, PM 10 (związane z wielkością zanieczyszczeń), inne zanieczyszczenia takie jak tlenki azotu/siarki oraz para wodna z mgły.
Jakie negatywne skutki wywołuje w naszych organizmach smog? Czy wpływa szkodliwie tylko na układ oddechowy, czy też na cały organizm?
Bez wątpienia smog wpływa szkodliwie na cały organizm. Gdybyśmy chcieli go rozłożyć na czynniki pierwsze, to najgroźniejsza dla nas jest drobna cząstka PM 2,5. Ze względu na bardzo małą wielkość, gdy wdychamy zanieczyszczone powietrze, wnika ona do układu oddechowego, ale również dostaje się do krwi, skąd trafia do innych narządów i układów powodując spustoszenie.
Należy pamiętać, że na tych cząstkach stałych zawieszają się dodatkowo inne niekorzystne elementy jak np. wirusy, takie jak chociażby COVID 19, który w połączeniu ze smogiem jest szalenie niebezpieczny dla zdrowia człowieka. Te właśnie cząstki PM 2,5 są najgroźniejsze, bo są najdrobniejsze. Z kolei 4 razy większe cząstki PM 10 są bardziej wychwytywane przez nabłonek dróg oddechowych, gdzie następuje ich eliminacja.
Wraz z kolegą, prowadzimy zespół badawczy, który oprócz cząstek PM 2,5 PM 10 zajmuje się metalami ciężkimi, takimi jak np. arsen/kadm, które zawieszone na najmniejszych cząstkach mają duży wpływ na zaburzenia układu krążenia.
W zimę, gdy na dobre zaczyna się sezon grzewczy, jak co roku, borykamy się z problemem niskiej emisji. Kto w tym czasie powinien szczególnie uważać na swoje zdrowie?
W zimę, nie tyle samochody, czy przemysł, a właśnie gospodarstwa domowe, ludzie którzy w nieodpowiedzialny sposób palą w piecach czym popadnie, stanowią największe zagrożenie.
W tym czasie najbardziej narażone są niemowlaki, dzieci w wieku przedszkolnym i osoby starsze oraz chorujące przewlekle jak np. astmatycy, osoby po zawale serca. Należy pamiętać, że najbardziej niekorzystne w zimę są dni pogodne, gdy nie ma wiatru i jest niska temperatura. Wtedy mieszkańcy zużywają dużą ilość paliwa nisko emisyjnego, a co za tym idzie, zwiększa się zanieczyszczenie powietrza.
Czy to prawda, że wdychając smog skracamy sobie życie?
Tak, to prawda, a liczne badania to potwierdzają. Najnowsze dane mówią o tym, że ponad 9 milionów zgonów na świecie związanych jest z zanieczyszczeniem powietrza, to bardzo duża liczba. W samej Polsce najnowsze informacje mówią o 40 tys. osób.
Niestety, przed Polską jest jeszcze długa droga do czystego powietrza. Istnieją jednak okolice nadmorskie, tzw. zielone płuca np. Białystok, tamtejsze powietrze jest znacznie lepszej jakości niż to w miastach na południu, tu mam na myśli Śląsk, tereny gęsto zamieszkałe, gdzie ludzie palą węglem bądź drzewem.
Czy smog może dać negatywne skutki w późniejszych latach naszego życia?
Tak, wdychając zanieczyszczone powietrze możemy narazić się na długofalowe zmiany związane z zaburzeniami rytmu serca czy też ciśnienia tętniczego. Dla przykładu pracownicy zakładów w których panuje duże zapylenie, w późniejszym wieku chorują na pylicę płuc. Mało tego, ostatnie badania wskazują, że nawet choroba Alzheimera jest związana z zanieczyszczeniem powietrza.
Czy kobiety w ciąży są bardziej narażone na negatywne skutki wywołane smogiem?
Kobiety w ciąży, a szczególnie te we wcześniejszych okresach są zdecydowanie bardziej narażone na skutki drobnych cząstek PM 2,5 i PM 10, na których mogą być zawieszone, metale ciężkie, wirusy jak np. COVID 19. Zanieczyszczenie powietrza wpływa zarówno na zdrowie matki jak i dziecka.
Czy w okresie występowania smogu bezpieczniejsza jest jazda samochodem, komunikacją miejską, a może spacer?
Myślę, że najbezpieczniejsza jest jazda samochodem z włączonym filtrem przeciwpyłowym. Nowoczesne samochody są w takie wyposażone, działa to mniej więcej tak, że po włączeniu się klimatyzacji zanieczyszczenia ze środowiska nie są absorbowane. Jazda na rowerze jest zdrowa o ile jeździmy po terenach zalesionych. Zdecydowanie odradzam przejażdżkę rowerem tam gdzie smog jest szczególnie odczuwalny, to znacznie gorsze rozwiązanie niż jazda samochodem.
Czym powinniśmy palić w piecach, aby ograniczyć zanieczyszczenia powietrza? Z jakich źródeł ciepła najlepiej korzystać ?
Najlepsze na ten moment jest ogrzewanie gazowe oraz pompa ciepła połączona z fotowoltaiką, nie produkują one bowiem żadnych zanieczyszczeń powietrza. Być może mieszkańcy boją się zmienić systemy ogrzewania ze względu na koszty, ale warto się nad tym zastanowić.
Jak przekonać ludzi, że smog jest dla nich naprawdę groźny, co chciałby Pan przekazać osobom, które ignorują problem zanieczyszczenia powietrza?
Przede wszystkim niech pamiętają o sobie i swoim zdrowiu. Przecież spalając paliwa stałe w środowisku w którym sami się znajdują, oddychają szkodliwym powietrzem, które sami produkują i które to właśnie im najbardziej szkodzi.
Uważam za doskonały pomysł to, że staracie się Państwo uświadomić mieszkańców jak poważanym problem jest smog, bo nie każdy zdaje sobie z tego sprawę. Myślę, że tego typu akcje promocyjne organizowane przy pomocy wypowiedzi autorytetów, pokazaniu odpowiednich wyników badań, są bardzo potrzebne, by przekonać ludzi, że smog jest naprawdę groźny.
Jak możemy chronić siebie i bliskich przed smogiem?
Po pierwsze kluczowy jest dobór źródła ogrzewania przyjaznego środowisku. Zdaję sobie sprawę, że przerzucenie się na ogrzewanie gazowe, czy też pompę ciepła połączoną z fotowoltaiką rodzi koszty, na które nie każdy może sobie pozwolić, nie mniej jednak w przyszłości zwróci nam się to w formie zachowania dobrego stanu zdrowia i samopoczucia.
Po drugie, jeżeli jesteśmy na terenie zanieczyszczonym to podczas dni smogowych, wychodząc na dwór powinniśmy zakładać maski antysmogowe. Ponadto warto zaopatrzyć dom w urządzenie, które filtruje mocno zanieczyszczone powietrze. Gdy chcemy wyjść na spacer najlepiej wykorzystać dni bardziej wietrzne. Kiedy cyrkulacja powietrza jest większa, a pogoda jest trochę gorsza, smog nie wyrządzi nam krzywdy, bo wiatr rozwiewa wszystkie zanieczyszczenia.
Czy przewiduje Pan, że w przyszłości uda nam się pokonać zanieczyszczenie powietrza jakim jest smog?
Musimy go pokonać. Ignorowanie smogu doprowadzi do tego, że całe społeczeństwo będzie miało mnóstwo problemów zdrowotnych. Zanieczyszczone powietrze ma bardzo duży i na nasze nieszczęście niekorzystny wpływ na zdrowie. Myślę, że poprzez stopniowe działania, oświatę zdrowotną, przedsięwzięcia zabraniające palenia paliwami stałymi i przemieniające modele ogrzewania na model fotowoltaiki czy pompy ciepła, dojdziemy do sukcesu i pokonamy smog.
Specjalnego wywiadu dla Redakcji „Wiadomości Morawickich” udzielił lekarz internista, kardiolog, doktor habilitowany nauk medycznych Janusz Sielski Profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Jeszcze niedawno smogiem nikt się specjalnie nie przejmował. Problem był, ale go nie zauważaliśmy. Teraz, zanieczyszczenie powietrza to jeden z największych problemów współczesnego świata. Smog z roku na rok odbiera życie coraz większej ilości ludzi, toteż w celu zniwelowania jego emisji na terenie naszej gminy, w Urzędzie Miasta i Gminy w Morawicy uruchomiono punkt konsultacyjno-informacyjny rządowego Programu Priorytetowego Czyste Powietrze. Pracownicy tutejszej placówki pomagają w wypełnianiu wniosków o dofinansowanie, a także przy rozliczeniu przyznanego dofinansowania, w tym przy poprawnym wypełnianiu wniosku o płatność oraz kompletowaniu wymaganych załączników. W Programie Czyste Powietrze dofinansowywane są przedsięwzięcia takie jak: wymiana źródła ciepła, modernizacja instalacji c.o. i c.w.u., wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, mikroinstalacja fotowoltaiczna, ocieplenie przegród budowlanych, stolarka okienna i drzwiowa, dokumentacja (audyt energetyczny, dokumentacja projektowa). Ponadto, na budynku Centrum Samorządowego w Morawicy zamontowane są specjalne czujniki, które całodobowo dokonują pomiaru jakości powietrza. Urządzenie informuje o temperaturze powietrza, wilgotności, ciśnieniu, a także stężeniu pyłów zawieszonych PM1 PM 2.5 i PM10. Wyniki pomiaru można śledzić na stronie internetowej Miasta i Gminy Morawica.
