Recenzja książki Legenda o Osance i Kamiennym Rycerzu – barwnejbaśniregionalnej – autorstwa literata „Bocianiego Gniazda” Marka Skuzy.
Utwór Marka SkuzyLegenda o Osance i Kamiennym Rycerzu wpisuje się w grupę literackich baśni związanych z naszym regionem, propagowanych m. in. przez znanego pisarza Stanisława J. Rogalę i jego zbiór W krainie świętego jelenia. Motyw urodziwego zwierza z podwójnym krzyżem między rogami, czy wzmianki o sabatach czarownic na Łysej Górze, to elementy typowe dla wielu baśni z naszego regionu.
W niniejszym tekście autor zmodyfikował element czarownic na zielarki, bo żona zaginionego rycerza Tadema, zwana Babą Ługą, słynęła ze znajomości leczniczych ziół. Wprowadził też element patriotyczny. Ługa i jej córki przygotowały dla rycerza sproszkowane zioła i balsamy na leczenie ran.
W utworze Skuzy pojawiają się też nawiązania do innych motywów baśniowych, np. o komnacie z tronem królewskim na górze Kamieńwspomnianej przez Stefana Żeromskiego, jeleń z podwójnym krzyżem między rogami, który później wskazał Trzemkowi miejsce „czyścowej wody”, czy wreszcie nawiązanie do podania o św. Jerzym, który podobnie jak Trzemko walczył z potworem.
Ważnym elementem baśni regionalnej są autentyczne nazwy miejscowości. W omawianej legendzie są to: Wiślica, Kazimierza Wielka, Święty Krzyż i wspomniana już góra Kamień. Elementy sacrum występują tu na dwu płaszczyznach, pierwotnej odwołującej się do bóstw pogańskich – Śwista, Pośwista i Pogody, które były wyrzeźbione na powalonym, potężnym pniu przed chatą Ługi, oraz nowszej, jednoczącej ówczesne społeczeństwo, związanej z tradycją drzazgiz Chrystusowego Krzyża w klasztorze na Łysej Górze. Element ten odgrywa istotną rolę w przemianach świadomości bohaterów. Baba Ługa sama przyznaje, że czas skończyć z czczeniem Boga i Baala, gdyż Pan Bóg okazał im wielkie miłosierdzie, ratując zdrowie tytułowej bohaterki.
Omawiana baśń, jak ogromna większość utworów tego gatunku, kończy się i jednocześnie wyjaśnia powstanie miejscowych nazw, conie musi mieć naukowego uzasadnienia w onomastyce, ale literacko brzmi prawdopodobnie.
Warto tu podkreślić, że tekst wyposażony został w Słowo od redakcji autorstwa zasłużonego regionalisty dra Macieja Zarębskiego, który lokuje twórczość autora w środowisku, a także w Informację odautorską i Posłowie ułatwiających nie tylko rozeznanie topograficzne, ale również zaznaczenie ważnych dla regionu momentów historycznych.
Autor recenzji
Marek Kątny
Emerytowany prof. UJK
Kielce,14 marca 2021
