W dzisiejszym świecie chyba nikogo nie zdziwi już fakt, że uzależnić można się od wszystkiego. Nie tylko od substancji tj. alkohol, narkotyki, kawa, herbata, słodycze, ale także różnych zachowań tj. hazard, zakupy, Internet, seks.
Człowiek z natury dąży do przyjemności. Gdzie jednak leży granica pomiędzy zdrowym zachowaniem a uzależnieniem? Dlaczego w grupie rówieśników z tej samej klasy społecznej, zażywającej te same środki psychoaktywne, jedni się uzależnią, a inni nie? Od czego zależy podatność na uzależnienia?
Tendencja do uzależnienia
O uzależnieniu mówimy wtedy, gdy następuje utrata kontroli względem wykonywania jakiejś czynności. Myśli i czyny skupione są na źródle nałogu. Bardzo ważnym jest także fakt, że uzależnić może się KAŻDY człowiek.
Tendencja do uzależnienia to zespół czynników psychologicznych, środowiskowych i biologicznych, jednak na podstawie jednego z nich nie można ustalić, kto i jak szybko popadnie w uzależnienie. Skoro każdy człowiek się różni, różnią się także tendencje.
Czynniki psychologiczne
Najczęściej za to, co dzieje się z człowiekiem w dorosłości, odpowiedzialne jest dzieciństwo. Wszystkie deficyty emocjonalne powstałe w tym okresie mogą być przyczyną późniejszego uzależnienia. Przykładowo dziecko, które nie zaznało spełnienia podstawowych potrzeb, takich jak miłość i bezpieczeństwo, może zacząć w przyszłości radzić sobie z brakiem poczucia własnej wartości za pomocą używek. To z kolei prowadzi do wykształcenia się bardzo silnych mechanizmów uzależnienia.
Kolejnymi z czynników psychologicznych mogą być zaburzenia osobowości i choroby psychiczne. Mogą stanowić ono podłoże do uzależnienia, ponieważ nierzadko są powodem sięgania po substancje psychoaktywne. Warto w tym miejscu podkreślić, że nadużywanie alkoholu/narkotyków może doprowadzić do tego typu zaburzeń, więc w niektórych sytuacjach niezwykle ciężko jest określić, co było skutkiem czego.
Czynniki psychologiczne to także osobowość i umiejętność radzenia sobie z emocjami. Osoby o niższej odporności psychicznej, zwiększonej skłonności do lęku, depresji lub stresu, mogą być bardziej podatne na uzależnienia. Ponadto, osoby o wysokiej potrzebie stymulacji, poszukujące intensywnych wrażeń i doznań, mogą być bardziej skłonne do próbowania nowych i niebezpiecznych środków.
Niezaprzeczalnym jest fakt, że nadużywanie substancji psychoaktywnych, czy to w formie alkoholu, narkotyków czy leków bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie mózgu, a zatem także na psychikę, emocje i zachowanie.
Czynniki społeczne i środowiskowe
“Z jakim przystajesz, takim się stajesz”. Jeżeli chodzi o używki, w przysłowiu tym jest dużo prawdy. Otoczenie, w którym się obracamy, zwłaszcza od najmłodszych lat, może znacznie wpłynąć na to, kim się staniemy. Im wcześniej zaczynamy eksperymentować z alkoholem czy narkotykami, tym łatwiejsza droga do uzależnienia. Młodsi jesteśmy znacznie bardziej podatni nie tylko na wpływ osób, którymi się otaczamy, ale także na środki, które zażywamy. Jeżeli w naszym towarzystwie znajdują się osoby, które dopuszczają się takich zachowań, prawdopodobieństwo, że będziemy robić to samo, ogromnie wzrasta.
Kraj, w którym jesteśmy wychowywani, także ma bardzo istotny wpływ. W kulturze muzułmańskiej picie alkoholu jest zabronione, nie to, co w Polsce, gdzie picie od dawna zakorzenione jest w kulturze. Dorastając w miejscu, gdzie przy każdej okazji (święta, urodziny, wyjście na miasto) kładzie się butelkę na stół, mamy takie, a nie inne wzorce.
Środowisko rodzinne, w którym dorastamy to jeden z najważniejszych czynników. Zwiększoną podatność na uzależnienia wskazuje się u osób, które wychowywały się w dysfunkcyjnej rodzinie. Dzieje się tak przede wszystkim tam, gdzie dziecko wzoruje się na osobach, które dopuszczają się patologicznych zachowań. Sama dostępność alkoholu czy narkotyków w domu od najmłodszych lat jest czynnikiem zwiększającym ryzyko podatności na wystąpienie uzależnienia.
Czynniki biologiczne
Wg różnych badań, można posiadać wrodzone skłonności do uzależnienia, co wiąże się bezpośrednio z dziedziczeniem. Nie wiadomo jednak, który z dziedziczonych genów jest odpowiedzialny za predyspozycje do popadania w nałogi, więc nie ma możliwości wskazania, kto na tej podstawie znajduje się w grupie ryzyka, a kto nie.
Czynniki biologiczne to także procesy neurochemiczne zachodzące w mózgu, które wpływają na doznawanie przyjemności związanej z używaniem substancji psychoaktywnych.
Świadomość predyspozycji do uzależnień
Osoby znajdujące się wśród obarczonych większym ryzykiem, dzięki świadomości własnych predyspozycji mogą trzymać uzależnienie w ryzach – z daleka od siebie samych, a także najbliższych.
Wiadomo jednak, że:
- dzieci alkoholików czy narkomanów są bardziej narażone na uzależnienie się niż pozostałe dzieci;
- nie tylko geny są odpowiedzialne za tendencje do uzależnienia;
- nie każde dziecko alkoholika, będzie w przyszłości alkoholikiem;
- uzależnić może się każda osoba nadużywająca substancje psychoaktywne (bez względu na predyspozycje);
Warto podkreślić, że podatność na uzależnienia to nie tylko kwestia genetyki, osobowości czy otoczenia. Decyzja o używaniu substancji psychoaktywnych zawsze jest decyzją indywidualną. Choć nie można wykluczyć, że pewne czynniki mogą wpłynąć na tę decyzję, to ostatecznie od danej osoby zależy, czy zdecyduje się na używanie alkoholu, narkotyków czy leków.
Terapia uzależnień
Osoby podatne na uzależnienia, a szczególnie te, które już zaczęły doświadczać problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, powinny zdecydować się na skorzystanie ze specjalistycznej pomocy. Uzależnienie to przewlekła i śmiertelna choroba, która wymaga profesjonalnego leczenia. Natomiast terapia uzależnień jest najskuteczniejszą metodą obrony przed niszczycielskim wpływem nałogu na wszystkie sfery życia.
Terapia uzależnień może przybierać różne formy, w zależności od rodzaju uzależnienia, potrzeb i preferencji danej osoby. Może to być terapia indywidualna, grupowa lub rodzinna, a także różne formy terapii behawioralnej czy farmakologicznej w formie ambulatoryjnej (dochodzącej) lub stacjonarnej.
Celem terapii uzależnień jest nie tylko odstawienie źródła nałogu, ale również przywrócenie zdrowego stylu życia, nauka wyrażania emocji, radzenia sobie z problemami i stresem oraz poprawa relacji interpersonalnych. Terapia może pomóc w zrozumieniu przyczyn uzależnienia, nauce skutecznych sposobów radzenia sobie z głodami i nawrotami choroby, a także w odbudowaniu poczucia własnej wartości, godności osobistej i pewności siebie.
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Prywatnego Ośrodka Leczenia Uzależnień NASZ DOM zlokalizowanego w miejscowości Dąbrowa na obrzeżach Kielc. Informacje oraz numer kontaktowy znajdują się pod podanym wyżej linkiem.
