26 maja 1331 roku na Zamku Królewskim w Chęcinach rozpoczął się, zwołany przez króla Władysława Łokietka, Zjazd Ziem Polskich. Wydarzenie owo jest szczególne ważne nie tylko dla Chęcin, ale również dla całej Polski – część historyków bowiem uznaje je za początek polskiego parlamentaryzmu.
Z polecenia króla pod chęciński zamek zjechało się rycerstwo z wszystkich terenów ówcześnie będących częścią państwa polskiego, wchodzących w skład dzielnic Wielkopolski i Małopolski. Było to wydarzenie z jakim w Polsce nie spotkano się nigdy przedtem. O ile zjazdy w Chęcinach o mniejszym zasięgu zdarzały się w latach poprzednich, Władysław Łokietek zwołał je bowiem wcześniej aż 3 razy (w latach 1306, 1318 i 1330), tak nigdy nie odbywały się one na tak wielką skalę. Słynny XV-wieczny kronikarz Jan Długosz określił obrady z 1331 roku jako „walny zjazd wszystkich ziem” Polski (generalis omnium terrarum conventus). Z kolei XIX-wieczny dziejopisarz Joachim Lelewel, ojciec polskiej historiografii, w swym dziele pt. Polska wieków średnich pisał, że „Nigdy wprzódy podobnie uroczystych obrad Polska nie widziała”.
Zarówno miejsce, jak i termin obrad nie były przypadkowe. Chęciny znajdowały się wówczas w centralnym punkcie terytorium, którym władał Łokietek. Ponadto nasza warownia już wtedy był potężną twierdzą, której walory obronne król cenił sobie do tego stopnia, że czasowo przeniósł tu nawet skarby koronne (lata 1318-1320). Data wybrana na początek obrad z kolei zbiegała się z upłynięciem rozejmu zawartym z Państwem Zakonu Krzyżackiego, co było zapowiedzią nowych walk z zakonnymi rycerzami. Król zatem postanowił zwołać w Chęcinach zjazd rycerstwa, który podjąć miał kluczowe dla kraju decyzje.
Wyjątkowo poważnym problem, z którym należało się zmierzyć było widmo nowej wojny z Krzyżakami, co zwiastował wspomniany koniec rozejmu. Kłopot był tym większy, że król Władysław Łokietek miał już wtedy około 70 lat. Zaczęto więc przygotowania do wyprawy na północ, której zwieńczeniem miała być bitwa pod Płowcami, stoczona dnia 27 września 1331 roku, zakończona korzystnie dla Polski. Kolejną szczególnie ważną kwestią poruszoną na Zjeździe była sprawa Wielkopolski. Prowincja ta pomimo swojego kluczowego znaczenia była zarządzana w sposób dość nieudolny, przez starostę generalnego Wincentego z Szamotuł, którego postanowiono pozbawić piastowanej funkcji. Jego miejsce zajął jedyny syn Władysława Łokietka, książę Kazimierz – czyli przyszły król Kazimierz Wielki.
Część historyków uważa Zjazd z 1331 roku za kluczowy dla rozwoju polskiego parlamentaryzmu. Poruszono na nim kluczowe sprawy kraju, ponadto miał zasięg ogólnopolski, śmiało więc można porównać go z późniejszymi szlacheckimi sejmami. Demokracja szlachecka niestety nie zawsze była zjawiskiem korzystnym dla naszej ojczyzny, jest jednak nieodłącznym elementem naszej historii i kultury, unikatowym w Europie. Z tego powodu powinniśmy być dumni, że Chęciny także mają swój wkład w kształtowanie się ustroju I RP.
Łukasz Woś,
Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny
