3.5 C
Kielce
piątek, 21 listopada, 2025
Strona głównaAktualnościKacper Fodyga – chęciński architekt, rzeźbiarz i murarz

Kacper Fodyga – chęciński architekt, rzeźbiarz i murarz

Zobacz

Kościół katolicki święto Objawienia Pańskiego ustanowiło na 6 grudnia. W tradycji chrześcijańskiej jest to również dzień wspomnienia Chrztu Pańskiego, cudu w Kanie Galilejskiej, a przede wszystkim Trzech Króli. Postacie mędrców ze Wschodu pozostają osnute nimbem tajemniczości, ale wedle średniowiecznych przekazów mieli zwać się Kasprem, Melchiorem i Baltazarem. Dlatego właśnie w tym dniu osoby posiadające takie imiona obchodzą swoje imieniny.

Historia Chęcin najbardziej związana jest z pierwszym z imion biblijnych królów poprzez postać pochodzącego z włoskiego Mesocco (obecnie położonego w granicach szwajcarskiego kantonu Gryzonia) Kacpra Fodygi. Był on jednym z najbardziej znanych w Rzeczypospolitej swoich czasów architektem i rzeźbiarzem, którego życiowe drogi ostatecznie zbiegły się w naszym mieście. Kacper wraz z kuzynami – Albertem i Sebastianem sprowadzili się do Polski w ostatnich latach XVI w. Inspiratorem ich przyjazdu był jeden z magnatów – Mikołaj Radziwiłł „Sierotka”, słynny podróżnik i protektor rozwoju kartografii.

Epoka Renesansu cechuje się intensywniejszym niż w innych epokach napływem ludności włoskiej na terytoria Rzeczypospolitej. Duży w to wkład wniosła królowa Bona Sforza – druga żona Zygmunta I Starego, która wraz z przyjazdem na dwór wawelski sprowadziła wraz ze sobą liczny dwór z rodzinnego Bari. W kolejnych latach w ślad za swoimi pobratymcami przybywali kolejni Włosi, z których najsłynniejszymi byli Giovanni Michele Bruto, profesor Akademii Jagiellońskiej za czasów Stefana Batorego, Faust Socyn, twórca doktryny braci polskich czy choćby malarze i architekci – Tomasz Dolabella (twórca plafonów w Pałacu Biskupim w Kielcach), Marcello Bacciarelli (portrecista Stanisława Augusta Poniatowskiego) czy Bernardo Bellotto „Canaletto” (pejzaże XVIII-wiecznej Warszawy).

Kacper Fodyga swoje pierwsze lata działalności związał z dworem radziwiłłowskim. Przypisuje mu się m.in. przebudowę zamku w Nieświeżu (dzisiejsza Białoruś), a ponadto ratusza w Szydłowcu, stolicy słynnego Hrabstwa Szydłowieckiego, którego właścicielem był właśnie ww. Mikołaj Radziwiłł „Sierotka”. Był również autorem kaplicy grobowej rodziny Padniewskich w Pilicy – zaprojektował ją na zlecenie Wojciecha Padniewskiego, kasztelana oświęcimskiego, męża Jadwigi Dembińskiej, córki Stanisława Dembińskiego, starosty chęcińskiego. Był ponadto twórcą założeń architektonicznych kaplicy pw. św. Leonarda w Ruszczy, ufundowanej przez Stanisława Branickiego, starostę chęcińskiego (od 1602 r.). Fodyga stał się murarzem i architektem bardzo popularnym i cenionym, dlatego też w pierwszych dekadach XVII w. na zlecenie kasztelana małogoskiego Mikołaja Oleśnickiego podjął się budowy rodzinnej kaplicy grobowej tej rodziny w opactwie na Świętym Krzyżu. Włoskiemu architektowi przypisuje się ponadto realizację kościoła dominikanów w Klimontowie, kaplicy Tarnowskich przy kolegiacie w Łowiczu czy też nagrobków w kościołach w Łomży, Żerkowie, Chojnej, Płocku, Koninie czy Holszanach (dzisiejsza Białoruś).

Kacper Fodyga jest postacią wyjątkowo mocno związaną z Chęcinami. Na przełomie 1599 i 1600 r. osiedlił się on w naszym królewskim mieście, pojmując za żonę Zuzannę z Grodzanowskich. Jednym z obiektów, którego przebudowy dokonał włoski architekt był kościoła parafialnego pw. św. Bartłomieja Apostoła. Był to dla parafii chęcińskiej burzliwy okres, ponieważ budowla po 1554 r. przeszła w ręce protestantów, zaś powróciła w ręce katolików po dopiero ok. 20 latach. Dodatkowo w 1582 r. fara spłonęła, po czym prowadzono w niej liczne prace konserwatorskie. Po kolejnym pożarze miasta w 1605 r. gruntownych przebudów dokonał właśnie Fodyga w latach 1607-1614, staraniem ówczesnego proboszcza ks. Andrzeja Popowskiego. Dzięki temu kościołowi nadano formę „gotycyzującej” trójnawowej hali ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym. Ponadto w 1614 r. Kacper i Zuzanna ufundowali w południowo-wschodniej części świątyni własną kaplicę grobową na planie kwadratu, nakrytą kopułą ze smukłą latarnią. W centralnym punkcie kaplicy, noszącej dziś wezwanie Trzech Króli, mieszczą się: epitafium Fodygów, kamienny ołtarz św. Krzyża z ok. 1625 r. oraz barokowe figury śś. Jana i Marii z XVII w. W przyziemiach znajduje się natomiast krypta z trumnami fundatorów.

Wśród innych ważnych budowli będących dziełem rodziny Fodygów wymienić należy kaplicę św. Leonarda przy kościele franciszkanów pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Budynki zakonu – podobnie jak parafialne – przeszły na pewien czas w domenę innowierców, mianowicie w latach 1581-1603. Kaplica powstała w latach 1605-1607 na zlecenie starosty chęcińskiego Stanisława Branickiego. Nie ma pewności, że to właśnie Kacper Fodyga był autorem budowli, jednak wskazują na to m.in. zastosowanie żeber i analogie architektoniczne kaplic jego autorstwa – w Pilicy, na Świętym Krzyżu czy chęcińskim kościele parafialnym. Pomieszczenie ma kształt kwadratu z półkolistą absydą od wschodu, jest dosyć wysokie, na szczycie zwieńczone kopułą posiadającą latarenkę. W rogach kaplicy umieszczono też kartusze herbowe fundatorów – rodziny Branickich.

Warto również wspomnieć o tzw. kamienicy Fodydzińskiej. Kompleks budynków zajmuje środkowy z trzech placów w zachodniej pierzei Rynku Górnego, z sięgającymi XV w. zabytkowymi piwnicami. W podwórzu Fodyga zorganizował warsztat rzeźbiarsko-kamieniarski, przejęty następnie przez brata Sebastiana. Budynki swoją rozciągłością sięgały dzisiejszej ul. Małogoskiej. Z czasem dom rodziny Fodygów przeszedł w ręce konwentu klarysek dzięki zapisowi testamentowemu włoskiego architekta, wykonanemu ostatecznie przez jego bratanka Henryka, chęcińskiego duchownego. Nie wyklucza się też ingerencji Kacpra Fodygi w przebudowę zamku chęcińskiego po zniszczeniach z okresu rokoszu Zebrzydowskiego oraz pozostałych świątyń w obrębie miasta, m.in. kościoła św. Ducha na wschodniej granicy ówczesnych Chęcin.

Kacper Fodyga poza swoja działalnością jako architekta i murarza objął też urzędy rajcy i wójta Chęcin. Silnie związany z miastem rzeźbiarz jest świadectwem wielokulturowości królewskiego miasta, zamieszkiwanego przez Polaków, Niemców, Żydów, Włochów, Szkotów czy Holendrów. Fodyga uznany jest za prekursora tzw. stylu chęcińskiego, porównywalnego z architekturą Lombardii i miast Wielkich Jezior w północnej Italii. Rozpowszechnił tzw. system parepti-pilastri (ściany-pilastry) i pilastri sfasati (cofnięte pilastry), których zastosowanie zaobserwować można np. w kościele św. Bartłomieja. Chęciny nie są miejscem przypadkowym dla rozwoju architektury polskiego Odrodzenia – stąd pochodzą bowiem bogate złoża cennego marmuru chęcińskiego, powszechnie używanego w sztuce zdobniczej. Chęciny były jednym z najbardziej prężnych ośrodków rzemieślniczych, o czym świadczy również liczba kamieniołomów, obecnie objętych ochroną jako rezerwaty przyrody.

 

Galeria

Aktualności

Statuetki Wędrowca Świętokrzyskiego rozdane

Nagrody Marszałka Województwa Świętokrzyskiego Wędrowiec Świętokrzyski wręczono dziś, podczas wojewódzkich obchodów Światowego Dnia Turystyki, które odbyły się w Podzamczu....

Polecamy