Świętokrzyskie potrafi zachwycić o każdej porze roku – krajobrazem, pięknem przyrody, ciszą i spokojem leśnych ścieżek, ale też zabytkami architektonicznymi czy nowymi atrakcjami dla każdego turysty. Wiosną, nawet gdy temperatury nie oscylują jeszcze wokół 20 stopni Celsjusza, warto spakować plecak i pieszo, na rowerze, lub też samochodem/pociągiem wyruszyć na szlak. Przed nami majówka, nieco inna niż co roku, spokojniejsza, bez hucznych uroczystości, imprez plenerowych, koncertów. Zachęcamy – spędźmy ją bezpiecznie, zdrowo, w gronie najbliższych, ale – aktywnie! Zapraszamy na jednodniowe wyprawy po skarby regionu.
Będąc w Świętokrzyskiem warto zobaczyć miejsca, które są naszą największą wizytówką, jedyne i unikatowe, ciekawe, urokliwe, przez wielu odkrywane po raz pierwszy. Na pierwszym miejscu powinny pojawić się więc Góry Świętokrzyskie, najstarsze obok Sudetów góry w Polsce. Słynna Łysica i Góra Agaty (614 m n.p.m.) oraz Łysa Góra (595 m n.p.m.) to najwyższe ich wzniesienia. Góry obfitują w niezwykłe rumowiska skalne – gołoborza, malownicze punkty widokowe, barwne lasy jodłowe i bukowe. Góry znajdują się na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Biegnie przez nie główny szlak pieszy im. Edmunda Massalskiego o długości 92 km. z najpopularniejszym i najchętniej uczęszczanym przez turystów odcinkiem wzdłuż Pasma Łysogórskiego. Najcenniejszym zabytkiem na tym obszarze jest pobenedyktyński zespół klasztorny z przechowywanymi w nim relikwiami Drzewa Krzyża Świętego. Relikwie najprawdopodobniej podarował klasztorowi królewicz węgierski Emeryk ‒ syn Stefana I, który miał przebywać w Polsce na zaproszenie Bolesława Chrobrego. Na terenie zespołu klasztornego znajdują się udostępnione do zwiedzania: Krypta Jeremiego Wiśniowieckiego oraz Muzeum Misyjne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Nad kompleksem wznosi się odbudowana wieża, którą zburzyły w 1914 roku wojska austriackie. Z jej tarasu widokowego turyści podziwiają urzekającą świętokrzyską panoramę.
Park Jurajski i Mały Rzym
Turyści, zauroczeni bogatą przeszłością naszego regionu i jego pradziejami, chętnie odwiedzają Bałtowski Kompleks Turystyczny. Tuż obok Ostrowca Świętokrzyskiego, w Bałtowie, na młodych i nieco starszych miłośników historii Ziemi czeka Park Jurajski, a w nim kilkadziesiąt modeli dinozaurów w naturalnych, rzeczywistych rozmiarach. Jest też Muzeum Jurajskie, wystawy skamieniałości, prehistoryczne oceanarium, a także plac zabaw, w którym można samemu odnaleźć ślady żyjących tu przed tysiącami lat zwierząt i roślin. Dla miłośników przyrody przygotowano wizytę w Zwierzyńcu Bałtowskim, ośrodku jeździeckim „W Krainie Koni”, spływ rzeką Kamienną na tradycyjnych tratwach. Jest też wiele gier questingowych, podczas których uczestnicy rozwiązując zagadki i wędrując po kompleksie turystycznym poznają uroki i atrakcje tego miejsca. Przez cały rok gwarantowana jest świetna zabawa i aktywny wypoczynek.
W regionie nie brak też miejsc, w których na każdym kroku obecna jest historia Polski szlacheckiej. Perłą Świętokrzyskiego jest niewątpliwie Sandomierz. Położone nad Wisłą oraz na siedmiu wzgórzach miasto często jest nazywane „Małym Rzymem”. Jego malownicza zabudowa architektoniczna przyciąga turystów, a serce Sandomierza – Stare Miasto – jedno z najpiękniejszych w Polsce, z fragmentami średniowiecznych murów oraz Bramą Opatowską z XIV wieku, jest wpisane do rejestru zabytków. Miasto można podziwiać ze szczytu zabytkowej bramy, na której znajduje się taras widokowy. Na sandomierskim Rynku można poczuć się jak w średniowiecznym miasteczku otoczonym urokliwymi kamienicami, w których piwnicach, spiżarniach i lochach znajduje się wielka atrakcja – Podziemna Trasa Turystyczna. Perłą architektury jest Ratusz zwieńczony renesansową attyką. Kolejną atrakcją Sandomierza jest gotycka Katedra p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. W jej skarbcu przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego oraz przywilej II lokacji miasta z 1286 roku. W prezbiterium świątyni znajdują się freski bizantyjsko-ruskie z poł. XV wieku ufundowane przez Władysława Jagiełłę. Dawna siedziba władców Polski – Zamek Kazimierzowski, XIII-wieczny kościół św. Jakuba, czy Dom Długosza – to kolejne polecane miejsca do odwiedzenia. Wytchnienie od codziennego zgiełku dają lokalne winnice, czy Góry Pieprzowe. Wąwóz Królowej Jadwigi – tam musicie koniecznie pójść! To wspaniała przyrodnicza ciekawostka Sandomierza! Prawie w centrum, nieopodal rynku, osobliwie ukształtowana natura zaskakuje nas swoim niezwykłym widokiem – na skutek erozji odsłonięte zostały korzenie rosnących na zboczach drzew. Wlot wąwozu znajduje się w pobliżu kościoła pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła. To jeden z najciekawszych lessowych wąwozów Sandomierza. Ma 10 metrów głębokości i prawie pół kilometra długości. Dla mieszkańców i turystów jest jednym z najbardziej ulubionych miejsc spacerów. Przed wiekami przechadzała się tędy królowa Jadwiga podczas swoich pobytów w Sandomierzu. Dlatego wąwóz nazwano jej imieniem. Urwiska wąwozu porastają drzewa liściaste – klony, lipy, akacje, wisienka karłowata. Warto wspomnieć, iż w najpiękniejszych zakątkach Sandomierza, od 2008 roku, rozgrywana jest akcja telewizyjnego serialu „Ojciec Mateusz” z Arturem Żmijewskim w roli głównej.
Cudowne źródełko i ślady historii
Jeśli podczas majówki dacie się skusić na wizytę w Sandomierzu, po drodze musicie też wstąpić do Karwowa, malowniczo położonej miejscowości w dolinie rzeki Opatówki, by w tamtejszym cudownym źródełku Wincentego Kadłubka ugasić pragnienie i pokrzepić się przed dalszą wędrówką. Bo Karwów pod Opatowem wśród okolicznej ludności słynie ze źródła, którego woda ma ponoć właściwości lecznicze. Źródełko bije w miejscu, gdzie według przekazów miał stać dom, w którym w II połowie XII wieku urodził się błogosławiony Wincenty Kadłubek, pierwszy polski kronikarz. Dom Wincentego Kadłubka oczywiście nie przetrwał do naszych czasów. Niedaleko tego miejsca, w pobliżu źródełka, stoi też figura błogosławionego oraz kapliczka, wybudowana dla uczczenia 800 rocznicy objęcia przez Kadłubka zwierzchnictwa nad kolegiatą sandomierską. Dziś jest on patronem diecezji sandomierskiej. Słynny kronikarz na ziemi świętokrzyskiej spędził również ostatnie lata swojego życia. Po rezygnacji z urzędu biskupa krakowskiego wstąpił do jędrzejowskiego klasztoru cystersów. Tam zmarł i tam spoczywają jego szczątki.
Uroczy jest też częściowo zrekonstruowany zamek krzyżtoporski. Zamek Krzyżtopór w Ujeździe, niedaleko Staszowa, 400 lat temu imponował ogromem, bogactwem wystroju, obronnością i – stylem wykonania. Rezydencja powstała jako największy, przed królewskim francuskim Wersalem, europejski pałac. Budowla inspirowana była kalendarzem – z 4 basztami obronnymi, 12 wielkimi salami, 52 pokojami i 365 drzwiami i oknami. Spośród wielu niezwykłych elementów w pałacu uwagę zwracał sufit sali jadalnianej, w którym umieszczono akwarium z egzotycznymi rybami, podziwiane były także piękne ogrody otaczające budowlę. Luksus i przepych wystroju podkreślał majętność i znaczenie możnego polskiego szlacheckiego rodu Ossolińskich. Dziś zwiedzać można ruiny fortecy, część rozległych sal, podziemne stajnie wraz z piwnicami oraz koronę murów obronnych.
Fascynuje Was historia? A może lubicie militaria? Muzeum im. Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej, w województwie świętokrzyskim działa od 1969 r. i mieści się w zabytkowym budynku huty „Rejów” z XIX w. Tutejsze zbiory postrzegane są jako drugie, po Muzeum Wojska Polskiego, zgromadzono tu przede wszystkim historyczny sprzęt wojskowy, ale także różnego rodzaju dokumenty czy umundurowanie i przyrządy wojskowe. W ramach stałych ekspozycji zobaczyć tu można: eksponaty dotyczące wojny obronnej z 1939 r., czy też wyposażenie i umundurowanie żołnierzy Wojska Polskiego z okresu kampanii wrześniowej. Największym zainteresowaniem wśród turystów cieszy się jednak ekspozycja plenerowa, na której zgromadzono działa artyleryjskie, armaty przeciwpancerne i przeciwlotnicze, czołgi, wozy pancerne i samoloty wojskowe. Unikatowym w skali kraju eksponatem jest pełnomorski kuter torpedowy ORP „Odważny” oraz niemieckie samobieżne działo pancerne StuG IV.
Legendy i zapach folkloru
Do Piekła czy do Raju? W Świętokrzyskiem ten dylemat nie ma podłoża religijnego, ale czysto przyrodnicze. Skałki Piekło pod Niekłaniem to unikatowy rezerwat. Swoim niezwykłym pięknem Piekło kusi… Kształty wyrzeźbione w piaskowcach robią wrażenie – kilkumetrowe grzyby skalne, gzymsy i słupy, ciągnące się na długości około jednego kilometra. Ten rezerwat przyrody nieożywionej znajduje się na terenie Konecko-Łopuszańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w gminie Stąporków w powiecie koneckim. Według przyrodników osobliwy widok jest efektem erozji piaskowca. Według legend – swoje trzy grosze dawno, dawno temu dołożyły diabły, którym Lucyfer kazał odbyć tutaj karę. Nocą diabły szalały na skałkach, skakały, przerzucały kamienie…Alternatywą dla „piekielnych skałek” jest podchęcińska Jaskinia „Raj” – jedna z najbardziej znanych atrakcji turystycznych Gór Świętokrzyskich i jedna z najpiękniejszych jaskiń krasowych naszego kraju.
Kto chce usłyszeć ciekawe legendy, albo też spojrzeć na podkielecki krajobraz z wysokości, powinien odwiedzić Chęciny. Jest on jednym z najczęściej odwiedzanych zabytków tego typu w Polsce. Do dziś zachowane potężne baszty, mury obronne, wieże dominują nad okolicą i widoczne są już z trasy biegnącej do Krakowa. Zamek został wzniesiony na przełomie XIII i XVI w. jako budowla obronna i ośrodek życia politycznego. Atrakcjami dla zwiedzających są wnętrze zamku, skarbiec oraz dwie wieże widokowe, z wysokości których można podziwiać panoramę województwa, a przy ładnej pogodzie widać wierzchołki Tatr.
Spragnieni swojskości, domowych smaków i zapachów, folkloru tuż obok Chęcin odnajdą prawdziwą, tradycyjną gościnną świętokrzyską wieś, odwiedzając w Tokarni Park Etnograficzny Muzeum Wsi Kieleckiej. Nad rzeką Czarną Nidą, na ponad 70 hektarach zgromadzono drewniane, zabytkowe zabudowania z różnych zakątków Kielecczyzny. To idealne miejsce na relaksujące spacery, które przypomina dawne tradycje z XVIII i XIX wieku oraz odtwarza typowy układ osadniczych świętokrzyskich wiosek. Do najciekawszych zaliczyć można m.in. dwór drewniany z Suchedniowa, spichlerz ze Złotej, czy barokowy kościół z Rogowa z 1763 r. Zwiedzić można też aptekę, młyny, szkołę z wyposażeniem. Prezentowane są tu zrekonstruowane wnętrza chałup, budynków kowala, cieśli, stolarza, szewca, apteki, sklepiku czy pracowni krawieckiej, które obrazującą życie z różnych obszarów i przenoszą turystę w odległe czasy. W sezonie odbywa się tu wiele interesujących imprez kulinarno-folklorystycznych: Wytopki Ołowiu, Dzień Dziecka w Skansenie, Świętokrzyski Jarmark Agroturystyczny czy Święto Chleba. Park Etnograficzny w Tokarni jest jednym z miejsc na Świętokrzyskim Szlaku Architektury Drewnianej, dzięki któremu możliwe jest poznanie „drewnianej” przeszłości ziemi świętokrzyskiej.
To tylko maleńki wycinek świętokrzyskiej tradycji i przeszłości, do której poznania zapraszamy wszystkich – turystów, ale też mieszkańców województwa. Obiecujemy wracać do tematu, wracać razem z Wami do odkrywania skarbów naszego regionu. Ciekawe materiały znajdziecie w naszej zakładce SKARBY REGIONU. Widzimy się na szlaku!
