Każde dziecko planując, co będzie robić po ukończeniu szkoły podstawowej czy średniej, potrzebuje pomocy i wsparcia rodziców w zaplanowaniu swojej przyszłości edukacyjnej. Wybór szkoły – to pierwsza poważna decyzja zawodowa, ale również życiowa.
O tym co może rodzic, rozmawiamy z Moniką Czają pedagogiem i doradcą zawodowym z Powiatowej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Chmielniku.
Jak wspierać dziecko w wyborze szkoły?
Najważniejsza jest rozmowa – musimy pytać o punkt widzenia naszego dziecka, o to co myśli o swojej przyszłości, jakie ma plany, do której szkoły planuje pójść, jakie ma pomysły i w jaki sposób możemy mu pomóc wyboru szkoły. Rodzic nie powinien dokonywać wyboru za dziecko ani narzucać mu własnych pomysłów na przyszłość, jedynie towarzyszyć w podejmowaniu decyzji.
Co może rodzic?
Być może wielu rodziców nie zdaje sobie z tego sprawy, ale to właśnie oni są pierwszymi doradcami zawodowymi dla swoich dzieci. Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że są świadkami jego rozwoju, jego sukcesów i porażek, mają możliwość obserwowania go w różnych sytuacjach. Po drugie mają wiedzę na temat jego zainteresowań, talentów i możliwości. A po trzecie, o czym już wcześniej wspomniałam, mają możliwość rozmowy ze swoim dzieckiem na co dzień.
Jaka jest rola rodzica w procesie podejmowania decyzji odnośnie wyboru kolejnego etapu kształcenia przez dziecko?
Z pewnością powinien pomagać dziecku w określeniu jego zasobów. Zachęcać do tego, aby spojrzało na decyzję o wyborze szkoły w perspektywie całożyciowej oraz aby w procesie decyzyjnym korzystało zarówno z argumentów racjonalnych, jak i emocjonalnych. I co najważniejsze powinien wspierać swoje dziecko na każdym etapie podejmowania decyzji odnośnie wyboru szkoły.
Co może nauczyciel?
Nauczyciel podobnie jak rodzic powinien towarzyszyć uczniowi w podejmowaniu decyzji związanych z wyborem kierunku kształcenia. Powinien pomagać uczniom pogłębić wiedzę o zawodach i zmieniającym się ryku pracy, aktywizować ich do kształtowania własnych postaw, aspiracji zawodowych, pomagać w poznaniu siebie oraz pobudzać do rozwijania zdolności i zainteresowań. Każdy nauczyciel może wdrażać zagadnienia z zakresu szeroko pojętego poradnictwa edukacyjno-zawodowego w swojej pracy z uczniami. Wychowawcy mogą realizować tematy związane z samopoznaniem czy wyborem szkoły i zawodu na godzinach wychowawczych. Nauczyciele przedmiotów również mogą włączać elementy poradnictwa edukacyjno-zawodowego do swoich lekcji, na przykład poprzez wymienianie zawodów przy okazji omawiania określonego tematu i przygotowanie o nich krótkiej notatki dla uczniów.
Jak wybrać odpowiedni kierunek, na jakie cechy zwracać uwagę u dziecka?
Aby pomóc naszemu dziecku trafnie wybrać ścieżkę edukacyjną z pewnością należy zastanowić się, wspólnie z nim, jaki jest jego potencjał. Mówiąc o potencjale, mam tu na myśli wiele czynników, m.in. zainteresowania, zdolności, umiejętności, temperament, możliwości intelektualne czy stan zdrowia. Pamiętajmy o tym, że poznawanie siebie to bardzo trudne zadanie. Ważnym jest, aby ocena tego w czym nasze dziecko jest dobre, a w czym słabsze była uczciwa i rzetelna, ponieważ tylko wtedy pozwoli realnie ocenić jego szanse i możliwości.
Z pewnością musimy zastanowić się czy nasze dziecko ma jakieś zainteresowania, pasje, hobby, czyli czy podejmuje jakieś spontanicznie, z własnej nieprzymuszonej woli. Istotne jest również to, jakie posiada zdolności (np. językowe, matematyczne, artystyczne, sportowe) i umiejętności (np. kreatywność, zorganizowanie, szybkie przetwarzanie informacji, umiejętności mechaniczne, budowlane, umiejętności perswazyjne, doradcze, itp.). Jaki posiada temperament, jak kształtuje się jego aktywność, wytrzymałość, wrażliwość i odporność emocjonalna. Kolejnym czynnikiem są możliwości intelektualne naszego dziecka. W tym obszarze warto zastanowić się jakim jest uczniem, jakie ma oceny, czy są przedmioty, których nauka sprawia mu przyjemność, jakie ma zasoby wiedzy i umiejętności. Istotny jest także stan zdrowia, szczególnie w momencie wybrania szkoły branżowej czy technikum. Musimy pamiętać o tym, iż każda dysfunkcja organizmu czy choroba przewlekła daje wiele przeciwwskazań ograniczając możliwości nauki i wykonywania pewnych zawodów.
Czy cechy charakteru są ważne?
Niewątpliwie tak. Nasz charakter to wszelkie cechy, które przejawiają się w naszym zachowaniu wobec innych, naszym stosunku do obowiązków, nauki i pracy oraz w naszym stosunku do samego siebie. Widzimy więc, że są istotne we wszystkich aspektach naszego życia, również przy wyborze szkoły. W przypadku cech charakteru możemy mówić o tych pozytywnych, które stanowią nasze mocne strony lub o negatywnych, które składają się na nasze słabe strony. Jedni są uprzejmi, uczynni, pracowici, punktualni, dokładni, a inni obojętni, nieopanowani, niecierpliwi. Również w sferze edukacji i pracy niektóre osoby są odpowiedzialne, dokładne i sumienne, podczas gdy inne się niesystematyczne i niedbałe, co może być znaczącym utrudnieniem w nauce w prestiżowym liceum czy w studiowaniu medycyny.
Czy warto zwracać uwagę na osiągnięcia dziecka z poszczególnych przedmiotów?
Osiągnięcia dziecka z poszczególnych przedmiotów również są istotne. To jakie dziecko posiada oceny, czy bierze udział w różnego rodzaju konkursach, olimpiadach czy kołach przedmiotowych, może być dla nas wskazówką jaką szkołę powinno wybrać, jaki zawód mógłby być dla niego w przyszłości odpowiedni. Oczywiście dość łatwo jest zauważyć, że dziecko jest tzw. „humanistą”, „umysłem ścisłym” bądź „artystyczną duszą”, ale musimy zdawać sobie sprawę, że bardzo duża grupa uczniów uczy się przeciętnie lub słabo, nie ma konkretnych przedmiotów, w których czują się dobrze. Wtedy faktycznie pojawia się problem odnośnie podjęcia decyzji o wyborze kolejnego etapu kształcenia.
Co zrobić, gdy nasze dziecko mimo wszystko nie wie jaką szkołę wybrać?
Dość często zdarza się, że uczniowie albo kompletnie nie wiedzą jaką szkołę powinni wybrać i co chcieliby robić w przyszłości lub wahają się np. pomiędzy dwoma, trzema ewentualnościami, z których każda w gruncie rzeczy jest dobrym wyborem.
Myślę, że w momencie, gdy mimo pomocy i wsparcia ze strony rodziców oraz nauczycieli dziecko nadal nie potrafi podjąć decyzji, dobrym rozwiązaniem będzie spotkanie z doradcą zawodowym zatrudnionym w poradni psychologiczno-pedagogicznej. W trakcie rozmowy i diagnozy zawodoznawczej wskaże on potencjał dziecka, obszary, wokół których koncentrują się jego zainteresowania zawodowe oraz najodpowiedniejszy typ szkoły.
