Wieczorem 29 listopada 1830 roku wybuchło powstanie listopadowe, będące jednym z największych zrywów niepodległościowych z okresu zaborów. Od jego rozpoczęcia mija właśnie 195 lat.
Powstanie zaczęło się w Warszawie o godzinie 18:00 od podpalenia browaru na Solcu. Powstańcy planowali zająć kluczowe z punktu strategicznego miejsca w mieście. Dodatkowo uderzyli na Belweder z zamiarem pojmania brata cara Mikołaja I – wielkiego księcia Konstantego Pawłowicza, będącego naczelnym wodzem wojsk Królestwa Kongresowego. Niestety pomimo opanowania budynku przez powstańców, nie udało się ująć księcia. Mimo to, dzięki pomocy warszawskiej ludności zdobyto Arsenał i już kolejnego dnia Warszawa była wolna.
3 grudnia 1830 roku dowództwo powstania powołało Rząd Tymczasowy na czele z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim, zaś wodzem naczelnym mianowano Józefa Chłopickiego. Początkowo powstańcy próbowali negocjować z Rosją, jednak nie przyniosło to żadnych skutków. Car żądał natychmiastowego zakończenia powstania, jednocześnie nie godząc się na żadne ustępstwa wobec Polaków. Odpowiedzią powstańców było uchwalenie przez sejm 25 stycznia 1831 roku detronizacji cara Mikołaja I, który tytułował się królem Polski.
Na początku lutego 1831 roku 115-tysięczna rosyjska armia wkroczyła do Polski. Siły zbrojne powstania były około dwukrotnie mniejsze, ustępowały jej także pod względem uzbrojenia, jednak mimo to powstańcy odnieśli kilka zwycięstw. Wśród militarnych sukcesów należy wymienić zwycięstwo pod Stoczkiem 14 lutego, czy nierozstrzygniętą bitwę pod Olszynką Grochowską z 25 lutego, która zmusiła Rosjan do odłożenia w czasie planowanego szturmu na Warszawę. Polskim zwycięstwem zakończyły się również bitwy pod Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami.
Początkowe sukcesy powstańców niestety nie zdołały przechylić szali zwycięstwa na ich korzyść. Upadek powstania rozpoczął się od klęski w bitwie pod Ostrołęką z 26 maja, co dało Rosjanom możliwość oblężenia Warszawy. Trwało od 2 dni (6-7 września) i zakończyło się jej zdobyciem. Poddanie stolicy ostatecznie przesądziło o losach powstania, które finalnie upadło 21 października 1831 roku, po kapitulacji Twierdzy w Zamościu.
Skutkiem przegranego powstania było m.in. niemal całkowite zlikwidowanie autonomii Królestwa Polskiego i wydanie Statutu Organicznego. W dalszej perspektywie wywołało również tzw. Wielką Emigrację, podczas której z Polski wyjechali liczni przedstawiciele ówczesnych elit. Znajdziemy wśród nich takie osobistości jak Józef Bem, Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz czy Juliusz Słowacki.
Należy również wspomnieć, że w trakcie powstania listopadowego budynek klasztoru Ojców Franciszkanów w Chęcinach służył jako więzienie, gdzie przetrzymywano powstańców. W wyniku zarażenia cholerą przyniesioną przez rosyjskie wojska większość z nich zmarła. Pochowano ich w 1831 roku, w masowej mogile, na samym skraju ówczesnych terenów miasta Dziś w tym miejscu znajdziemy obelisk z czerwonego piaskowca, upamiętniający te wydarzenia.
W celu uczczenia pamięci powstańców listopadowych Gmina Chęciny podświetli Zamek Królewski w Chęcinach w patriotycznych biało-czerwonych barwach.
