„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości” – znamienne słowa Marszałka Józefa Piłsudskiego aktualne są do dziś. Niepodległość jest jedną z wartości, którą należy pielęgnować i szanować, nie zapominać również o trudzie, z jakim przyszło ją osiągnąć. Dlatego też Gmina Chęciny w naturalny sposób wpisuje się w obchody tego niezwykłego święta dnia 11 listopada.
Narodowe Święto Niepodległości w naszym kraju ma swój wyjątkowy charakter ze względu na historię i kulturę naszego Narodu. Burzliwe dzieje kraju, brutalnie zakończone trzema rozbiorami, zmusiły naszych rodaków do zachowywania i kultywowania tradycji narodowościowych w okowach zaborczych kajdan. Pomimo braku państwowości, polskość nie zaginęła, dzięki czemu nasz kraj powrócił na arenę dziejów w 1918 r.
I wojna światowa zamyka klamrę okresu, ukształtowanego po kongresie wiedeńskim w 1815 r. Nowy ład, wprowadzony po klęsce Napoleona pod Waterloo, opierał się na teoretycznym współdziałaniu sygnatariuszy tzw. Świętego Przymierza – Rosji, Prus i Austrii. Wraz z innymi potęgami – Wielką Brytanią i Francją – państwa te kreowały politykę europejską w przeciągu całego XIX i początku XX w. Pozorna równowaga, zachwiana kilkukrotnie w wyniku powstań narodowych, rewolucji czy procesów zjednoczeniowych państw takich jak Włochy czy Niemcy, doprowadziła ostatecznie nie do trwałego pokoju, a krwawej eskalacji.
Konflikt pomiędzy państwami centralnymi a ententą, rozniecony udanym zamachem na austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda 28 czerwca 1914 r., przyniósł Europie wielkie straty ludnościowe i materialne. Rozpad habsburskiej monarchii austro-węgierskiej oraz rewolucje w Niemczech i Rosji przyczyniły się do powstania nowych państw na kontynencie, m.in. Austrii, Węgier, Czechosłowacji czy państw bałtyckich. Dla nas najważniejszy dniem tamtego okresu był z pewnością 11 listopada 1918 r., kiedy to podpisano rozejm w Compiegne, zaś Józefowi Piłsudskiemu Rada Regencyjna przekazała władzę zwierzchnią nad wojskiem. Na nowo bowiem na mapach Europy pojawiała się Polska. Dlatego też oficjalnie od 1937 r. 11 listopada znalazł się on w panteonie świąt narodowych.
Mapa II Rzeczpospolitej
Czołową postacią związaną z wydarzeniami z 1918 r. był z pewnością Józef Piłsudski. Już w 1914 r., kiedy rozpoczęła się wojna austriacko-serbska rozpoczął tworzenie I Kompanii Kadrowej, złożonej z członków Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich. Dało to zalążek późniejszemu Wojsku Polskiemu, a spośród tych żołnierzy rekrutowali się późniejsi wyżsi dowódcy armii. Józef Piłsudski podczas całej I wojny światowej w umiejętny sposób dbał o budowanie w świadomości Polaków potrzeby odrodzenia państwa, a także starał się o jego faktyczne utworzenie poprzez swoje działania polityczne i militarne. Choć został uwięziony za udział w tzw. kryzysie przysięgowym w 1917 r. i osadzony w więzieniu w Magdeburgu, pozostał liderem ruchu niepodległościowego. Ostatecznie został on wypuszczony i 10 listopada 1918 r. powrócił do Warszawy, by dzień później objąć dowództwo.
Józef Piłsudski
J
Kompania Kadrowa w Kielcach
W tym miejscu warto też wspomnieć o innych Ojcach Niepodległości, którzy przyczynili się do powstania naszego państwa na nowo. Pośród najważniejszych z nich wymienić trzeba przede wszystkim Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Ignacego Daszyńskiego, Wojciecha Korfantego czy Wincentego Witosa. Choć reprezentowali różne opcje polityczne i momentami gruntownie się ze sobą nie zgadzali – potrafili ukryć swoje animozje dla dobra lepszej sprawy. Swoimi działaniami udało się zarówno drogą dyplomatyczną, jak i militarną (np. powstanie wielkopolskie, powstania śląskie) skonsolidować polskie państwo na nowo. Trud odbudowy kraju, złożonego z trzech zaborów, był niemałym wyzwaniem, którego podjęto się w okresie 20-lecia międzywojennego. Dopiero ekspansyjna polityka III Rzeszy i Związku Radzieckiego położyła kres rozwojowi niedawno powstałego na nowo państwa polskiego i na długie lata spowolniła jego rozwój.
Na zdjęciach od góry od lewej: Ignacy Daszyński, Ignacy Jan Paderewski, Roman Dmowski, Wincenty Witos, Wojciech Korfanty
Pierwszy raz odzyskanie niepodległości powszechnie upamiętniono 14 listopada 1920 r. Wcześniej nie było to w pełni możliwe ze względu na toczące się walki o kształt granic i byt Rzeczypospolitej. W latach 1919 – 1936 obchody odzyskania niepodległości odbywały się zwykle w pierwszą niedzielę po 11 listopada i miały charakter wojskowy. W całym kraju odbywały się wówczas rewie wojskowe, msze święte za Ojczyznę i uroczystości państwowe. W Belwederze zaś organizowano ceremonie wręczania orderów Virtuti Militari za męstwo okazane w walce o wolność. Jednak dopiero w 1926 r. dzień 11 listopada formalnie uznano za datę odzyskania niepodległości. Okólnik wydany przez prezesa Rady Ministrów Józefa Piłsudskiego ustanawiał ten dzień wolnym od pracy w administracji rządowej. Od tamtej pory marszałek Piłsudski co roku na placu Saskim w Warszawie – nazwanym jego imieniem w 10. rocznicę odrodzenia – dokonywał przeglądu pododdziałów wojsk i odbierał defiladę. W czasie II wojny światowej obchodzenie Święta Niepodległości było zabronione. Pamięć jednak kultywowano konspiracyjnie, głównie w ramach działań „małego sabotażu”. Na murach miast pojawiały się okolicznościowe napisy, a w miejscach o trwałej symbolice narodowej składano wieńce i mocowano biało-czerwone flagi. Po wojnie Krajowa Rada Narodowa ustawą z 22 lipca 1945 r. o ustanowieniu Narodowego Święta Odrodzenia Polski uczyniła świętem państwowym 22 lipca, rocznicę ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w 1944 r., jednocześnie znosząc Święto Niepodległości. Aż do 1989 r. celebrowanie 11 listopada groziło represjami aparatu komunistycznego PRL. Odbywały się jednak patriotyczne manifestacje, uznawane za nielegalne zgromadzenia. I choć w latach 80. XX w. delegacje rządowe zaczęły składać wieńce pod Grobem Nieznanego Żołnierza, to jeszcze w 1988 r. milicja rozpędziła świętujących. Święto Niepodległości obchodzone 11 listopada zostało przywrócone przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustawą z 15 lutego 1989 r. pod nazwą „Narodowe Święto Niepodległości”. Z kolei 11 listopada 1997 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę głoszącą m. in.: „Ta uroczysta rocznica skłania także do refleksji nad półwieczem, w którym wolnościowe i demokratyczne aspiracje Polaków były dławione przez hitlerowskich i sowieckich okupantów, a następnie – obcą naszej tradycji – podporządkowaną Związkowi Radzieckiemu komunistyczną władzę”.
Gmina Chęciny, podobnie jak w latach ubiegłych, naturalnie wpisuje się w obchody Narodowego Święta Niepodległości. Z tej okazji w kościele parafialnym pw. św. Bartłomieja Apostoła w Chęcinach o godzinie 9:00 odbędzie się uroczysta Msza Święta ku czci wszystkich, którzy swoimi działaniami przyczynili się do odrodzenia Polski po 123 latach niewoli. Po uroczystości delegacja złoży wieńce pod pomnikami na Rynku Górnym (tablica poświęcona pacyfikacji miasta w 1944 r.) oraz ul. Małogoskiej (obelisk poświęcony pomordowanym przez Niemców i Sowietów).
